Rozliczenie kredytów zaciągniętych w związku z działalnością przedsiębiorstwa

Zgromadzone w sprawie dowody w postaci dokumentów bankowych potwierdzają, że wnioskodawca w prowadzonej działalności gospodarczej korzystał z licznych kredytów bankowych. Bezsprzecznie też znaczną ich część spłacił sam, już po rozwodzie. Powołując się na te okoliczności wnioskodawca, a po nim jego następca prawny, domagali się zwrotu przez uczestnika postępowania połowy uiszczonych z tego tytułu kwot, konsekwentnie traktując te kwoty jako nakład z majątku osobistego wnioskodawcy na majątek wspólny. Odnosząc się do tak sformułowanego roszczenia należy wskazać, że w postanowieniu z dnia 5 grudnia 1978r. w sprawie III CRN 194/78 Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów stwierdził, że jeśli dług zaciągnięty przez jednego z małżonków w czasie trwania wspólności ustawowej został zużyty na majątek wspólny i spłacony w okresie pomiędzy ustaniem wspólności a podziałem majątku wspólnego, to tak spłacona należność przestaje być długiem i przekształca się w roszczenie o zwrot nakładów na rzecz tego małżonka, który dokonał zapłaty, roszczenie takie podlega rozliczeniu na podstawie art. 45 k.r.o. (opubl. w OSNC 1979/11/207). W późniejszym orzecznictwie stanowisko to zasadniczo nie było kwestionowane, choć zastrzegano, że zostało ono wyrażone na gruncie specyficznego stanu faktycznego, gdy jeden z małżonków zaciągnął kredyt w trakcie trwania wspólności ustawowej, za który nabyto przedmioty wchodzące w skład majątku wspólnego, a następnie kredyt ten został spłacony już po ustaniu wspólności ustawowej – w takiej sytuacji przyjęto, że spłacony przez jednego z małżonków dług przekształca się w nakład na majątek wspólny (tak Sąd Najwyższy w cytowanym już wyżej postanowieniu z dnia 11 marca 2010r. w sprawie IV CSK 429/09, Lex nr 678022).

Do prezentowanego stanowiska nawiązał też ostatnio Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 stycznia 2014r. w sprawie IV CSK 203/13 (dostępny w bazie orzeczeń Sądu Najwyższego pod adresem http://www.sn.pl). W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy stwierdził: „Jeżeli w czasie trwania wspólności majątkowej dług został zaciągnięty tylko przez jednego z małżonków i jeżeli dłużnikiem w stosunku do wierzyciela pozostaje tylko ten małżonek, a korzyść majątkowa uzyskana w ten sposób została następnie przeznaczona na majątek wspólny, to korzyść ta może być - stosownie do okoliczności, wynikających z ustaleń faktycznych każdego konkretnego przypadku - traktowana jako nakład z majątku tego z małżonków, który zaciągnął osobiste zobowiązanie, na majątek wspólny i rozliczana między małżonkami jako roszczenie z tytułu nakładów dokonanych na majątek wspólny. Wymaga to jednak ustalenia, na co zostały przeznaczone środki finansowe uzyskane w wyniku zaciągnięcia zobowiązania przez jednego z małżonków […]”. Wskazany wymóg jest naturalną konsekwencją przyjętej kwalifikacji omawianego roszczenia – przez nakład należy bowiem rozumieć konkretną czynność (wydatek) w odniesieniu do konkretnej rzeczy (czy choćby określonego zespołu rzeczy).

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie roszczenie wnioskodawcy z tytułu nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny można było uwzględnić jedynie w części, mianowicie w zakresie spłaty kredytów przeznaczonych na zakup samochodów. Jedynie bowiem w tym przypadku zaciągnięte przez wnioskodawcę kredyty i następnie ich spłatę można powiązać z konkretnymi składnikami majątku wspólnego. Nabyte z kredytu pojazdy powiększyły majątek wspólny, tymczasem spłacając kredyt już po rozwodzie z własnych środków wnioskodawca faktycznie z osobistego majątku ponosił koszt nabycia. Usprawiedliwia to traktowanie spłaty przez wnioskodawcę kredytów w tym zakresie, przy uwzględnieniu zaprezentowanego powyżej poglądu prawnego wyrażonego w orzecznictwie Sądu Najwyższego, jako nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny, podlegającego rozliczeniu na podstawie art. 45 § 1 i 2 krio. Suma spłat przedmiotowych kredytów dokonanych przez wnioskodawcę po ustaniu wspólności majątkowej wyniosła 62797,19 złotych – 21106,93 złotych w VW Bank (bez uwzględnienia kosztów dodatkowych spowodowanych przez wnioskodawcę), 18543,18 złotych w (...) oraz 23147,08 złotych w (...) (kredyt (...)). Połowę tej kwoty uczestniczka powinna zwrócić wnioskodawcy, na wskazanej wyżej podstawie.

Dalej idące roszczenie wnioskodawcy jako bezpodstawne podlegało oddaleniu. W szczególności nie można spłaty przez wnioskodawcę pozostałych kredytów traktować jako nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny. Przede wszystkim nie sposób powiązać środków uzyskanych z tych kredytów z żadnym konkretnym składnikiem majątku wspólnego, w ogóle nie sposób ustalić, na co były przeznaczone te kredyty. To, że wnioskodawca zawierał umowy kredytu jako przedsiębiorca, samo w sobie nie przesądza, że uzyskane stąd środki zostały przeznaczone na zakup czy utrzymanie któregoś ze składników majątku podlegających obecnie podziałowi. Zdaniem Sądu zaś samo stwierdzenie, że kredyt zaciągnięty został na funkcjonowanie przedsiębiorstwa, to za mało, by wydatkowanie tych środków uznać za nakład na majątek wspólny. Nie można zaś rozliczyć nakładu, jeśli nie wiadomo, w jakiej wartości i na jaką rzecz został on dokonany. Co więcej, w niniejszej sprawie brak jakichkolwiek dowodów pozwalających ustalić nie tylko, na co konkretnie wydano środki z kredytu, ale nawet to, że wydano je na funkcjonowanie przedsiębiorstwa i w jakim zakresie. Dlatego, w przeciwieństwie do kredytów „samochodowych”, spłaty przez wnioskodawcę pozostałych kredytów nie można było zakwalifikować jako nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny i rozliczyć je, jak nakładów. Ostatecznie zaś należało wskazać, że jeśli wnioskodawca zawarł umowy o kredyt obrotowy czy odnawialny przeznaczony na sfinansowanie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, to także w celu generowania przez przedsiębiorstwo (...) przychodów, umożliwiających między innymi spłatę zobowiązań na rzecz banku. Powyższe uwagi odpowiednio odnosić należy także do zobowiązań podatkowych czy względem ZUS, regulowanych przez wnioskodawcę w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej. Wydatków tych zdaniem Sądu nie sposób traktować jako „nakładów” z majątku osobistego wnioskodawcy na majątek wspólny byłych małżonków. Jest to koszt prowadzenia działalności gospodarczej, a nie nakład na przedsiębiorstwo czy poszczególne jego składniki, do tego z pewnością odpowiednio wkalkulowany w wynagrodzenie żądane przez wnioskodawcę od odbiorców poszczególnych jego robót. Brak więc jakichkolwiek podstaw do nakazania uczestnikowi postępowania zwrotu połowy ich wartości.

Postanowienie SR w Przasnyszu z dnia 20 października 2014 r., I Ns 45/13

Standard: 5739 (pełna treść orzeczenia)