Zwrot kosztów zastępstwa procesowego (niezbędny nakład pracy)

Niezbędny nakład pracy adwokata, a także charakter sprawy i wkład pracy adwokata w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia wymienione zostały także w § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013.461 j.t.- zwanego dalej „rozporządzeniem”) jako wyznaczniki zasądzania opłat za czynności adwokata z tytułu zastępstwa prawnego. Granice wysokości opłat, które Sąd może zasądzić określone zostały natomiast w ust. 2 § 2 rozporządzenia, zgodnie z którym górny pułap stanowi sześciokrotność stawki minimalnej, o ile nie przekracza wartości przedmiotu sprawy.

Przywołany akt prawny wydany został na podstawie delegacji zawartej w art. 16 ust. 2 i 3 ustawa z dnia 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze (tekst jednolity: Dz.U. Nr 146, poz.1188 z 2009 ze zm.), uprawniającej Ministra Sprawiedliwości, do określenia wysokość opłat za czynności adwokackie przed organami wymiaru sprawiedliwości, stanowiących podstawę do zasądzenia przez sądy kosztów zastępstwa prawnego i kosztów adwokackich, przy uwzględnieniu, że ustalenie opłaty wyższej niż stawka minimalna, lecz nieprzekraczającej sześciokrotności tej stawki, może być uzasadnione rodzajem i zawiłością sprawy oraz niezbędnym nakładem pracy adwokata. Z § 4 rozporządzenia wynika, że wysokość stawki minimalnej zależy od wartości przedmiotu sprawy lub jej rodzaju, a w razie zmiany w toku postępowania wartości stanowiącej podstawę obliczenia opłat, bierze się pod uwagę wartość zmienioną, poczynając od następnej instancji.

Zważywszy na treść przywołanych wyżej regulacji, stwierdzić należy, że brak jest normatywnych podstaw do uznania najbardziej eksponowanego w zażaleniu zarzutu wskazującego na konieczność powiązania wielokrotnego przewyższenia przez wartość przedmiotu sporu w niniejszej sprawie, wysokości kwoty stanowiącej podstawę przyznania wynagrodzenia zawodowemu pełnomocnikowi w najwyższej stawce minimalnej.

Z zakresu delegacji ustawowej oraz z treści § 4 ust. 1 rozporządzenia wywodzić należy, że rodzaj i wartość przedmiotu sprawy uwzględnione zostały przy ustalaniu stawek minimalnych. Możliwość podwyższenia tych stawek uzależniona została natomiast od nakładu pracy pełnomocnika oraz czynności podjętych przez niego w sprawie, a także charakteru sprawy i wkładu pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia (art. 109 § 2 kpc i § 2 ust.1 rozporządzenia).

Sąd orzekający w przedmiocie zażalenia podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z dnia 24 października 2012 roku (sygn. akt II CZ 57/12, LEX nr 1288673), zgodnie z którym w stawkach minimalnych odzwierciedlona została swoista wycena koniecznego nakładu pracy pełnomocnika związana ze specyfiką określonego rodzaju postępowań. Jednocześnie ustawodawca pozostawił sądom orzekającym możliwość uwzględnienia nadzwyczajnych, szczególnych okoliczności, które pojawiając się w danej sprawie zwiększają nakład pracy niezbędnej do prawidłowej realizacji obowiązków profesjonalnego pomocnika procesowego.

W sytuacji, kiedy w sprawie nie wystąpiły przedstawione wyżej okoliczności, przy zwykłym nakładzie pracy występującym przy tego rodzaju sprawach, profesjonalny pełnomocnik – co niewątpliwie miało miejsce w tym postępowaniu – prawidłowo i z należytą starannością realizuje swoje obowiązki działania dla dobra reprezentowanej przez siebie strony, przy czym przedstawione przez niego stanowisko, co do istotnych w sprawie faktów i osadzenia ich w ramach prawnych jest tożsame z zasadniczymi motywami rozstrzygnięcia – nie ma podstaw do uznania, iż celowe wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika, które winien zwrócić stronie wygrywającej przeciwnik procesowy, przekracza wysokość stawki minimalnej.

Zwrócić przy tym należy uwagę, że już z treści ustawowej delegacji zawartej w przywołanej wyżej ustawie Prawo o adwokaturze (co zostało powtórzone w rozporządzeniu wydanym na jej podstawie) wskazany został cel powstania tego rozporządzenia, co w zestawieniu z przepisem art. 98 kpc, nie pozostawia wątpliwości, że regulacje w nim zawarte stanowią stawki wynagrodzenia uznane przez ustawodawcę, za niezbędne do obrony przez stronę swych praw w sądowym postępowaniu cywilnym. Stawki te – poza podstawą ustalenia wysokości wynagrodzenia adwokata ustanowionego dla strony w postępowaniu sądowym z urzędu - stanowią jedynie ramy pozwalające stronie ustalić, do jakiej kwoty będzie mogła uzyskać zwrot poniesionych przez siebie kosztów z tytułu wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika ustanowionego przed sądem w razie wygrania przez nią sporu, ale też skalkulować koszty jakie będzie musiała zwrócić profesjonalnie reprezentowanemu przeciwnikowi procesowemu, jak przegra sprawę w sądzie. Nie ma natomiast przeszkód – zwłaszcza w świetle art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze (tekst jednolity: Dz.U. Nr 146, poz.1188 z 2009 ze zm.), aby strona umówiła się ze swoim pełnomocnikiem na wynagrodzenie w innej wysokości, niż mieszczącej się w ramach „kosztów celowych” ustalanych według przedstawionych wyżej reguł.

Wyrok SA w Szczecinie z dnia 24 lipca 2014 r., I ACa 278/14

Standard: 8558 (pełna treść orzeczenia)

Co prawda w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia nie odniesiono się w sposób wyraźny do złożonych przez występującego w imieniu powoda radcę prawnego spisów kosztów, zaskarżone orzeczenie w części obejmującej należne mu wynagrodzenie nie narusza jednak art. 109 § 2 k.p.c. Zgodnie z którym przy ustalaniu wysokości kosztów poniesionych przez stronę reprezentowaną przez pełnomocnika będącego adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika oraz czynności podjęte przez niego w sprawie, a także charakter sprawy i wkład pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia.

W świetle tej regulacji ustawodawca pozostawia Sądowi ocenę, w jakiej wysokości należy się zwrot kosztów zastępstwa i to niezależnie od tego, czy złożony wcześniej wniosek w tym przedmiocie opiera się na przedłożonym spisie kosztów, czy też wnioskodawca domaga się orzeczenia o tych kosztach stosownie do obowiązujących przepisów. Powyższe stanowisko potwierdza nawet usytuowanie omawianej regulacji w tym samym artykule kodeksu, co podstawa zasądzania kosztów według spisu (art. 109 § 1 k.p.c.).

W świetle art. § 2 ust. 2 przesłanki ustalania stawek wynagrodzenia adwokackiego w sprawie są ustandaryzowane, a ich podstawę stanowią stawki minimalne, których wysokość w niniejszej sprawie określa jej wartość, wskazana w pierwotnie złożonym pozwie na kwotę 40.000,- zł. Jak zwrócił uwagę Sąd Okręgowy, stosownie do § 4 ust. 2 rozporządzenia, zmiana wartości stanowiącej podstawę obliczania opłat brana jest pod uwagę dopiero poczynając od następnej instancji, a to w niniejszej sprawie, w której doszło do uprawomocnienia zaskarżonego wyroku w jego części merytorycznie orzekającej o żądaniu pozwu, nie miało miejsca. Wskazany już § 2 ust. 2 rozporządzenia również uzależnia wysokość opłaty w konkretnej sprawie od takich okoliczności jak jej charakter, a także nakład pracy pełnomocnika i jego wkład w rozstrzygnięcie, przy czym znamienne jest, że rozporządzenie, którego procedura wydania obejmowała zresztą zasięgnięcie opinii Naczelnej Rady Adwokackiej i Krajowej Rady Radców Prawnych, opiera się na delegacji zawartej w art. 225 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. - o radcach prawnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 19, poz. 145) określającej wytyczne co do jego treści w ten sposób, że ustalenie opłaty wyższej niż stawka minimalna, o której mowa w art. 225 ust. 3 u.o.r.p.r, lecz nieprzekraczającej sześciokrotności tej stawki, może być uzasadnione rodzajem i zawiłością sprawy oraz niezbędnym nakładem pracy adwokata. Odczytując więc treść aktu niższego rzędu w powiązaniu ze stanowiącą podstawę jego bytu prawnego ustawą (a także § 2 ust. 2 rozporządzenia regulującym "podstawę" zasądzenia opłaty), zważyć trzeba, iż co do zasady uzasadniony jest zwrot kosztów zastępstwa procesowego według wynagrodzenia w stawkach minimalnych, a dopiero konkretne okoliczności o charakterze szczególnym przemawiają za zasadnością zwrotu według stawki wyższej.

Postanowienie SA w Katowicach, z dnia 6 lutego 2013 r., I ACz 105/13

Standard: 5646