Dopuszczenie przez sąd I instancji dowodu z urzędu

Skorzystanie z możliwości dopuszczenia z urzędu dowodu niewskazanego przez stronę (art. 232 zdanie drugie k.p.c.) jest uprawnieniem sądu zmierzającego do wymierzenia sprawiedliwości w sposób rzetelny, zgodny z ustalonym stanem faktycznym opartym o prawidłową ocenę dowodów oraz prawem materialnym mającym do niego zastosowanie, jeżeli nie prowadzi do naruszenia bezstronności sądu, a w szczególności, jeżeli nie jest działaniem stronniczym (dokonanym wyłącznie w interesie jednej ze stron procesowych, a nie w interesie wymiaru sprawiedliwości). Dopuszczenie przez sąd dowodu z urzędu w zasadzie nie może być uznane za naruszenie tego przepisu, a tylko w wyjątkowych przypadkach może tak być, gdy podejmując działanie z urzędu sąd traci przymiot sądu bezstronnego.

Wyrok SN z dnia 14 grudnia 2022 r., III PSKP 88/21

Standard: 71398 (pełna treść orzeczenia)

Sąd powinien podjąć z urzędu inicjatywę dowodową w szczególnych przypadkach, do których zalicza się między innymi sytuacje, gdy stronie działającej bez adwokata lub radcy prawnego grozi naruszenie interesu podlegającego szczególnej ochronie, wobec niepodjęcia przez nią właściwych czynności, mimo stosownych pouczeń sądu (por. uchwała SN (7) SN z dnia 19 maja 2000 r., III CZP 4/00).

Niekiedy z uwagi na interes publiczny uprawnienie dotyczące dopuszczenia dowodu z urzędu przez sąd przeradza się w jego obowiązek (por. wyrok SN z dnia 4 stycznia 2007 r., V CSK 377/06). Taki interes istnieje w sprawie, która mimo udziału profesjonalistów w procesie, niesie za sobą konieczność rzetelnego i dogłębnego zbadania okoliczności faktycznych sporu, skoro on dotyka sędziego i jego pracodawcy. Ważne jest by w takim postępowaniu dążenie do maksymalnego odtworzenia zachowań poszczególnych osób pozostawało w zgodzie ze społecznym odbiorem spraw z udziałem sędziów. Nie mają oni oczywiście mniej praw niż każda inna strona, lecz można przyjąć, iż towarzyszą im obowiązki związane z rodzajem pełnionej służby, które potęgują obowiązek transparentnego wyjaśnienia sporu, zwłaszcza gdy towarzyszą jemu konflikty personalne, odwoływanie się do atrybutów zawodowych (lub ich braku) po stronie powodowej czy też pozwanej.

Wyrok SN z dnia 27 czerwca 2018 r., I PK 70/17

Standard: 65317 (pełna treść orzeczenia)