Księga zasad prawnych i wytyczne Sądu Najwyższego a autonomia interpretacyjna sądu

Zgodnie z art. 87 § 1 ustawy o SN, uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego z chwilą ich podjęcia uzyskują moc zasad prawnych, a z art. 88 § 2 tej ustawy wynika, że odstąpienie od zasady prawnej uchwalonej przez połączone Izby przez jakikolwiek skład orzekający Sądu Najwyższego, wymaga ponownego rozstrzygnięcia w drodze uchwały połączonych Izb.

Uchwała stanowiąca zasadę prawną wiąże wszystkie składy orzekające Sądu Najwyższego, które dopóty nie mogą przyjąć odmiennej interpretacji przepisu wyłożonego w tej zasadzie, dopóki nie nastąpi odstąpienie od zasady prawnej przez odpowiedni skład Sądu Najwyższego.

Składy Sądu Najwyższego nie mogą orzekać sprzecznie z zasadą prawną, dopóki nie nastąpi zmiana stanu prawnego (por. postanowienie SN z dnia 8 sierpnia 2006 r., I PZP 2/06 oraz wyrok z dnia 8 sierpnia 2007 r., II UK 23/07). Uchwały takie mają bowiem charakter abstrakcyjny, zatem – inaczej niż w przypadku typowych orzeczeń interpretacyjnych – ich moc wiążąca nie jest ograniczona zmianą okoliczności faktycznych, ale jedynie prawnych

Wyrok SN z dnia 17 stycznia 2023 r., II PSKP 73/22

Standard: 71341 (pełna treść orzeczenia)

Uchwały Sądu Najwyższego, które uzyskały moc zasady prawnej (art. 87 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym stanowi, że „uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego, składu połączonych izb oraz składu całej izby, z chwilą ich podjęcia, uzyskują moc zasad prawnych. Skład 7 sędziów może postanowić o nadaniu uchwale mocy zasady prawnej”), poza wypadkami, o których mowa w art. 441 § 3 k.p.k., nigdy nie są wiążące dla sądów powszechnych. Uchwały takie wiążą wszystkie składy Sądu Najwyższego, które nie mogą orzekać sprzecznie z taką zasadą prawną, chyba że nastąpi zmiana stanu prawnego lub też Sąd Najwyższy, w specjalnej przewidzianej do tego procedurze, odstąpi od danej zasady prawnej (zob. art. 88 ustawy o Sądzie Najwyższym). Powyższe oczywiście nie oznacza, że uchwały które mają moc zasady prawnej pozostają bez jakiegokolwiek wpływu na orzecznictwo sądów powszechnych. Faktycznie jednak brak jest – poza związaniem wynikającym z przepisów szczególnych – formalnej mocy wiążącej orzecznictwa Sądu Najwyższego. Tym samym orzekające w sprawie sądy, nawet gdyby niektóre uchwały Sądu Najwyższego miały moc zasady prawnej, ale nie zostały wydane w tej konkretnej sprawie, mają pełną swobodę w orzekaniu i nie mają obowiązku stosować się do dokonanej w takiej uchwale wykładni.

Postanowienie SN z dnia 14 września 2022 r., I KZP 12/22

Standard: 66010 (pełna treść orzeczenia)