Nabycie statusu interwenienta z chwilą zgłoszenia udziału w sprawie; niedopuszczalność badania przez sąd z urzędu interesu prawnego

Brak możliwości zweryfikowania z urzędu istnienia interesu interwenienta ubocznego dotyczy jednakże tylko przystąpienia do strony, natomiast nie tylko nie wyklucza, lecz wręcz: nie zwalnia sądu z badania, czy interwenient ma interes prawny ‎w dokonaniu tych czynności procesowych, które z uwagi na swój charakter wymagają wykazania się takim interesem. 

Jedną z sytuacji, w których następuje badanie przysługiwania interesu prawnego, jest wniesienie środka zaskarżenia.

Kodeks postępowania cywilnego nie dopuszcza badania przez sąd z urzędu, czy podmiot składający oświadczenie o wstąpieniu do sprawy w charakterze interwenienta ubocznego rzeczywiście dysponuje interesem prawnym, na który powołuje się stosownie do art. 77 § 1 k.p.c.

Status interwenienta jest nabywany z chwilą zgłoszenia udziału w sprawie, a utracić go można wyłącznie na skutek uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego opozycję przeciwko wstąpieniu interwenienta, zgłoszoną przez stronę postępowania (zob. wyrok SN z 13 listopada 2020 r., IV CSK 143/19), przy czym ustawie nie są znane rozstrzygnięcia wydawane z własnej inicjatywy sądu w przedmiocie odmowy dopuszczenia podmiotu do udziału w sprawie ‎w charakterze interwenienta ubocznego (zob. postanowienie SN ‎z 25 listopada 2010 r., III CZ 50/10).

Wprawdzie w dawniejszym orzecznictwie wyrażony został pogląd odmienny, aprobujący możliwość dokonania takiej odmowy również z urzędu, jeżeli brak interesu prawnego wynika z samych twierdzeń zgłaszającego interwencję uboczną (zob. postanowienia SN z 5 kwietnia 1968 r., ‎I CR 33/68, i z 8 czerwca 1967 r., I CZ 24/67), jednak stanowisko to jest wyraźnie ograniczone do spraw o prawa stanu cywilnego i nie ma obecnie potrzeby dokonywania oceny jego trafności (zob. postanowienie SN z 7 marca 2024 r., ‎III CZ 381/23).

Przysługiwanie interesu prawnego, o którym mowa w art. 76 k.p.c., choć nie może być przedmiotem samodzielnego badania przez sąd na etapie składania oświadczenia o przystąpieniu do sprawy, to nie pozostaje bez znaczenia dla oceny skuteczności podejmowanych przez interwenienta czynności procesowych. Interwenient uboczny przez sam fakt wstąpienia do sprawy nie uzyskuje swobody w dokonywaniu wszelkiego rodzaju czynności. Ograniczenia w zakresie podejmowanych przez niego działań procesowych mogą w szczególności być konsekwencją tego, że – obiektywnie rzecz biorąc – nie ma on interesu prawnego w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron, a jego udział w postępowaniu jest w istocie następstwem niezgłoszenia opozycji przez strony postępowania.

Postanowienie SN z dnia 30 maja 2025 r., I CSK 4519/23

Standard: 89222 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Status interwenienta ubocznego nabywany jest już z mocy samego oświadczenia o wstąpieniu do postępowania. Dopiero zgłoszenie przez jedną ze stron opozycji pozwala sądowi na weryfikację, czy interwenient rzeczywiście posiada interes prawny, o którym mowa w art. 76 k.p.c. Żaden przepis, co trafnie zauważa skarżący, nie przewiduje przy tym możliwości zweryfikowania tej kwestii z urzędu.

Z treści art. 77 § 1 zd. 1 k.p.c. wynika, że interwenient uboczny składa oświadczenie o wstąpieniu do sprawy w piśmie procesowym, w którym wskazuje, jaki ma interes prawny we wstąpieniu i do której ze stron przystępuje. Językowe ujęcie tego unormowania wyraźnie wskazuje, że status interwenienta uzyskuje się wskutek samego tylko oświadczenia o wstąpieniu do sprawy. Wprawdzie mający dla interwencji ubocznej znaczenie definicyjne art. 76 k.p.c. przewiduje, że przystąpić do sprawy może tylko ten, kto ma interes prawny w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron, jednak proceduralne ramy badania przesłanki posiadania interesu prawnego unormowano dopiero w art. 78 k.p.c. Z art. 78 § 2 k.p.c. wynika natomiast, że interes prawny interwenienta ubocznego jest rzeczywiście badany jedynie w razie zgłoszenia opozycji. Jednocześnie, stosownie do art. 78 § 3 k.p.c., mimo wniesienia opozycji interwenient uboczny bierze udział w sprawie, dopóki orzeczenie uwzględniające opozycję nie stanie się prawomocne.

Postanowienie SN z dnia 7 marca 2024 r., III CZ 381/23

Standard: 76630 (pełna treść orzeczenia)