Ocena skuteczności aktów wyodrębnienia lokali i treści praw powstałych na ich podstawie według reguły tempus regit actum

Ocena skuteczności aktów wyodrębnienia lokali i treści praw powstałych na ich podstawie powinna następować według reguły tempus regit actum (por. art. XXVI, XXVIII i XXX dekretu z dnia 11 października 1946 r. - Przepisy wprowadzające prawo rzeczowe i prawo o księgach wieczystych; w orzecznictwie odpowiednio uchwała SN z dnia 29 grudnia 1995 r., III CZP 181/95).

Brak w Kodeksie Napoleona regulacji odnoszących się bezpośrednio do odrębnej własności lokali w przyjętym dzisiaj modelu nie może zarazem, przy jednoczesnym braku kategorycznego podejścia do zasady superficies solo cedit (art. 518 i n. KN; art. 553 KN; zob. orzeczenia SN z dnia 8 lutego 1934 r., I C 1305/33 i z dnia 6 listopada 1956 r., ‎I CR 566/55 oraz wyrok SN z dnia 20 stycznia 1970 r., III CRN 476/69), stanowić rozstrzygającego argumentu na rzecz niedopuszczalności rozważanych czynności prawnych, zwłaszcza, jeżeli wpisywały się one treścią ‎w model zaakceptowany następnie przez polskiego prawodawcę.

Mechaniczne przenoszenie współczesnych standardów legislacyjnych ‎i odpowiadających im metod interpretacji tekstu prawnego na ocenę skuteczności czynności prawnych dokonanych przed blisko stu laty, na podstawie regulacji prawnych z początku XIX w., z pominięciem twórczej roli ówczesnej praktyki, także pozasądowej, w przystosowywaniu do społecznych potrzeb rozwiązań, które były archaiczne już w chwili dokonywania tych czynności prawnych, byłoby błędne ‎i – wbrew intencjom – mogłoby prowadzić do licznych negatywnych skutków. Uwzględnienia wymaga natomiast, że w procesie uwspółcześniania przepisów Kodeksu Napoleona wiodącą rolę od połowy XIX w. odgrywała – w ślad za wzorami francuskimi – jurysprudencja prawnicza, nawiązująca zazwyczaj do lokalnych tradycji prawnych i miejscowych potrzeb społeczno-gospodarczych. Potrzeby te, na równi z innymi czynnikami tworzącymi kontekst funkcjonalnej wykładni prawa, powinny stanowić istotny wyznacznik przy badaniu dopuszczalności ustanowienia odrębnej własności lokalu w miarodajnym stanie prawnym.

Postanowienie SN z dnia 6 kwietnia 2023 r., III CZP 105/22

Standard: 89202 (pełna treść orzeczenia)