Pojęcie utworu

 Zgodnie z art. 1 u.p.a.p.p., utworem stanowiącym przedmiot prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia (prawo autorskie jest „celowościowo neutralne”) oraz sposobu wyrażenia. Przywołana definicja w sposób generalny określa cechy konieczne wyróżniające utwór od innych rezultatów działalności człowieka (wyrok SN z 25 stycznia 2006 r., I CK 281/05).

Art. 1 ust. 2 u.p.a.p.p. wskazuje przykłady utworów korzystających z ochrony przepisów prawa autorskiego. Wyliczenie rodzajów utworów zawarte w art. 1 ust. 2 u.p.a.p.p. ma charakter otwarty - wymienia niektóre, najczęściej występujące w praktyce przedmioty prawa autorskiego (wyrok SN z 25 maja 2017 r., II CSK 531/16).

W świetle art. 1 u.p.a.p.p. nie każdy wytwór działalności człowieka, nawet mający charakter skutku procesu o charakterze intelektualnym, może być uznany za utwór, a w konsekwencji stanowić przedmiot ochrony na podstawie przepisów prawa autorskiego. Pojęcie utworu ma charakter i znaczenie prawne. Jest nim taki przejaw działalności, który spełnia wymagania określone w ustawie, w tym przede wszystkim w art. 1 u.p.a.p.p. Musi stanowić zatem przede wszystkim przejaw działalności twórczej, mieć charakter indywidualny oraz zostać ustalony w jakiejkolwiek postaci.

Wyrok SN z dnia 14 października 2021 r., IV CSKP 44/21

Standard: 68364 (pełna treść orzeczenia)

Utwór jest dobrem niematerialnym, zatem nie można go utożsamiać z utrwaleniem w postaci materialnego nośnika (corpus mechanicum). Jako szczególnego rodzaju konstrukcja prawna istnieje bowiem niezależnie od dzieła, w którym jest ucieleśniony.

Dla zakwalifikowania danego dobra niematerialnego jako przedmiotu prawa autorskiego należy wykazać, że jest po pierwsze - rezultatem pracy człowieka, po drugie - przejawem działalności twórczej jako uzewnętrznionego rezultatu procesu intelektualnego, po trzecie - ma indywidualny charakter, po czwarte - jest ustalony.

Poprzez ustalenie utworu rozumie się przy tym nie utrwalenie poprzez nadanie postaci materialnej, tylko uzewnętrznienie umożliwiające jego identyfikację oraz poznanie przez inne jak autor osoby.

Utwory spełniające te cechy podlegają ochronie niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Nieistotne są także zamiar ich stworzenia, przeznaczenie oraz ewentualna użyteczność.

Nie każdy proces intelektualny prowadzi do powstania rezultatu o charakterze twórczym, gdyż wyłączone są wyniki działalności zdeterminowanej przez materiał, przeznaczenie i istniejące rozwiązania techniczne (por. m.in. wyrok SN z dnia 25 stycznia 2006 r., I CK 281/05).

Nie może być uznany za utwór objęty ochroną prawa autorskiego taki przejaw ludzkiej aktywności umysłowej, któremu brak cech dostatecznie indywidualizujących, to jest odróżniających go od innych wytworów podobnego rodzaju i przeznaczenia (por. wyrok SN z dnia 13 stycznia 2006 r., III CSK 40/05).

Same rozwiązania techniczne nie podlegają ochronie, w szczególności jeżeli jego treść jest z góry zdeterminowana obiektywnymi warunkami i wymaganiami technicznymi oraz charakterem rozwiązywanego zadania (por. wyroki SN z dnia 30 czerwca 2005 r., IV CK 763/04, z dnia 15 listopada 2012 r., V CSK 545/11, wyrok SA w Poznaniu z dnia 9 listopada 2006 r., I A Ca 490/06).

Dopuszczalne jest również wykorzystywanie ogólnych koncepcji i pomysłów, opieranie utworów na tej samej idei (por. wyrok SN z dnia 29 kwietnia 2016 r., I CSK 257/15).

Przyjęto, że pojęcie nowości działalności twórczej dotyczy nowości podmiotowej, tj. osoby autora, a nie oryginalności przedmiotowej utworu (por. wyroki SN z dnia 22 czerwca 2010 r., IV CK 359/09, z dnia 25 stycznia 2006 r., I CK 281/05), niemniej przymiot indywidualności musi być oceniany z uwzględnieniem cech samego utworu, poprzez porównanie rezultatu z uwzględnieniem zasobu domeny publicznej, gdyż nie może być uznany za utwór objęty ochroną prawa autorskiego taki wynik działalności twórczej, która nie ma cech dostatecznie odróżniających go od innych podobnego rodzaju i przeznaczenia (por. wyroki SN z dnia 13 stycznia 2000 r., III CSK 40/05, z dnia 6 marca 2014 r., V CSK 202/13).

Prawo autorskie nie przewiduje ponadto pojęcia pierwszeństwa przysługiwania prawa, gdyż utwory mogą powstać równolegle.

Wyrok SN z dnia 21 lutego 2020 r., I CSK 513/18

Standard: 44826 (pełna treść orzeczenia)