Skuteczność instrukcji nadawcy w zakresie miejsc postoju jako element zobowiązania przewoźnika

(AI) Instrukcje nadawcy co do miejsc postoju mogą stanowić element umowy przewozu (accidentalia negotii) jedynie wtedy, gdy zostały skutecznie uzgodnione przez strony; ich naruszenie może skutkować odpowiedzialnością przewoźnika wyłącznie po wykazaniu, że stanowiły wiążące postanowienia umowy.

(AI) Wybór niestrzeżonego parkingu przez kierowcę nie stanowi automatycznie rażącego niedbalstwa – ocena należytej staranności musi uwzględniać konkretne okoliczności postoju, w tym bezpieczeństwo miejsca, brak alternatyw oraz starania kierowcy.

Sąd Najwyższy wskazał, że Sąd Apelacyjny pominął istotny aspekt prawny dotyczący charakteru instrukcji nadawcy (S. M. NV) nakazujących korzystanie wyłącznie z określonych parkingów. Sąd nie ocenił, czy były one elementem umowy wiążącym przewoźnika – czyli accidentalia negotii – czy jedynie instrukcją organizacyjną, niemającą mocy zobowiązującej. Kluczowe było też rozstrzygnięcie, czy S. M. NV w ogóle posiadało skuteczne umocowanie do formułowania wiążących postanowień umownych, skoro formalnym nadawcą była inna spółka (S. sp. z o.o.). Zaniechanie tej oceny skutkowało błędnym uznaniem, że przewoźnik naruszył warunki umowy, mimo braku ustaleń co do ich obowiązującego charakteru. Dopiero jednoznaczne uznanie wskazanych miejsc postoju za wiążący składnik umowy mogłoby uzasadniać analizę odpowiedzialności przewoźnika z tytułu ich naruszenia.

Dokonując oceny zachowania kierowcy, sąd powinien badać, czy wybór miejsca postoju istotnie naruszał standard należytej staranności przewidziany dla profesjonalnych przewoźników. W analizowanym stanie faktycznym kierowca zaparkował na dobrze oświetlonym i uczęszczanym parkingu, po wcześniejszej próbie zatrzymania się na zatłoczonej stacji paliw. Brak dowodów, że miejsce to było znane jako niebezpieczne, że istniała możliwość postoju w miejscu wskazanym w umowie, albo że kierowca świadomie zlekceważył lepsze alternatywy. Sąd drugiej instancji pominął tę indywidualizowaną ocenę i przypisał kierowcy rażące niedbalstwo jedynie na podstawie formalnego odstępstwa od instrukcji. Tymczasem sama zmiana trasy lub wybór innego miejsca postoju nie przesądza jeszcze o naruszeniu elementarnych zasad staranności – niezbędne jest wykazanie konkretnych uchybień mogących realnie przyczynić się do powstania szkody.

Źródło: Wyrok SN z dnia 8 października 2020 r., II CSK 773/18

Standard: 89037 (pełna treść orzeczenia)