Zmiana postanowienia w zakresie rodzaju zakładu leczenia odwykowego (art. 34 ust. 2 u.w.t.p.a.)

Artykuł 34 ust. 2 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. Nr 35, poz. 230; zm.: z 1984 r. Nr 34, poz. 184; z 1987 r. Nr 33, poz. 180; z 1989 r. Nr 35, poz.192; z 1990 r. Nr 34, poz. 198, Nr 73, poz. 431; z 1991 r. Nr 73, poz. 321, Nr 94, poz. 419; z 1993 r. Nr 40, poz. 184; z 1996 r. Nr 127, poz. 593; z 1997 r. Nr 88, poz. 554, Nr 113, poz. 732, Nr 121, poz. 770; z 1998 r. Nr 106, poz. 668; z 2000 r. Nr 12, poz. 136, Nr 120, poz. 1268; z 2001 r. Nr 60, poz. 610) w zakresie, w jakim wyłącza uprawnienie osoby zobowiązanej do poddania się leczeniu odwykowemu do złożenia wniosku o zmianę przez sąd postanowienia w przedmiocie rodzaju zakładu leczenia odwykowego, jest niezgodny z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 w zw. z art. 2 i art. 30 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskie.

Przepisy ustawy upoważniają sąd do zmiany postanowienia w zakresie rodzaju zakładu lecznictwa odwykowego. Zmiana postanowienia może polegać na poddaniu obowiązkowi leczenia w zakładzie stacjonarnym lub niestacjonarnym, w zależności od tego, w jakim zakładzie poprzednio leczyła się osoba zależna od alkoholu. Sąd jest także upoważniony do wydania orzeczenia o ustaniu obowiązku poddania się leczeniu przed osiągnięciem celu leczenia. Legitymacja do zgłoszenia takiego wniosku przyznana została zobowiązanemu do poddania się leczeniu odwykowemu, zakładowi leczącemu, kuratorowi oraz prokuratorowi. O skróceniu czasu leczenia sąd może także orzec z urzędu. Orzeczenie takie wydaje się po zasięgnięciu opinii zakładu, w którym osoba leczona przebywa (art. 34 ust. 4).

Nie ulega wątpliwości, że pozbawienie zobowiązanego do leczenia legitymacji do złożenia wniosku w sprawie wszczęcia postępowania o zmianę rodzaju zakładu lecznictwa odwykowego narusza prawo do sądu w jednym z istotnych elementów treści tego prawa, a mianowicie prawo dostępu do sądu, tj. prawo uruchomienia procedury przed sądem - organem o określonej charakterystyce (niezależnym, bezstronnym i niezawisłym).

Osoba zobowiązana do poddania się leczeniu odwykowemu zostaje pozbawiona prawa do zainicjowania postępowania przed sądem. Dotyczy to postępowania, w którym sąd upoważniony jest do wydania wiążącego postanowienia skutkującego rozszerzeniem lub zawężeniem sfery wolności osoby poddanej leczeniu. Ustawa wprowadza bowiem istotne ograniczenie praw i wolności jednostki, przewidując obowiązek poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego. Ograniczenie to idzie dalej w przypadku leczenia w zakładzie stacjonarnym, jako że obejmuje nie tylko obowiązek poddania się zastosowanym przez zakład procedurom leczniczym, ale także zakaz opuszczania terenu zakładu bez zezwolenia kierownika tej placówki (art. 32 ust. 1 i 2 ustawy), a realizacja powyższych obowiązków może być wymuszona przez sądowe zarządzenie przymusowego doprowadzenia do zakładu leczniczego osoby uchylającej się od wykonania tych obowiązków (art. 32 ust. 3).

Wyrok TK z dnia 8 listopada 2001 r., P 6/01

Standard: 88920 (pełna treść orzeczenia)