Rozliczenie wydatków na rzecz dziecka dokonanych z majątku osobistego

Nie ma podstaw do rozszerzenia przedmiotowego zakresu art. 45 § 1 k.r.o. o inne zdarzenia niż te wprost przewidziane przez ustawodawcę – aktualnie w § 3, wcześniej w § 2.

Przyjęcie odmiennej koncepcji oznaczałoby, że rozrządzenie przez małżonka składnikami majątku osobistego ‎na rzecz osób trzecich (nie tylko dziecka, jak to miało miejsce w niniejszej sprawie), w szczególności za wiedzą drugiego małżonka, skutkowałoby koniecznością rozliczenia na podstawie art. 45 § 1 k.r.o. Tymczasem aby taka czynność była ważna i skuteczna, nie jest wymagana ani zgoda współmałżonka, ani nawet świadomość po jego stronie, że taka czynność jest dokonywana. Z punktu widzenia przesunięć majątkowych (w aspekcie stricte prawnym) status osoby, z którą małżonek dokonuje czynności prawnej dotyczącej składnika jego majątku osobistego, nie ma znaczenia. W tym układzie stosunków prawnych również dziecko małżonków jest osobą trzecią.

Nawet gdyby możliwe było przyjęcie odmiennego poglądu ‎(co nie ma żadnego uzasadnienia), to rację mają ci przedstawiciele doktryny, którzy podkreślają, że nie ma podstaw do uznania, iż istnieje jakikolwiek obowiązek ponoszenia wydatków na rzecz dziecka jedynie z majątku wspólnego. Każdy ‎z rodziców jest bowiem w równym stopniu zobowiązany do zachowania należytej pieczy nad dzieckiem, jak również – w zależności oczywiście od możliwości finansowych – zaspokajania jego potrzeb, także ekonomicznych, ‎w tym finansowania mieszkania, wyjazdów czy też m.in. zajęć dodatkowych.

Rozrządzenia składnikiem majątku osobistego na rzecz dziecka, nawet jeżeli wygasł ‎już w stosunku do niego ustawowy obowiązek alimentacyjny, rozliczenie nie może nastąpić na podstawie art. 45 k.r.o. (niezależnie od paragrafu). Darowanie przez wnioskodawcę mieszkania córce nie może zatem prowadzić de facto ‎do zwiększenia masy majątku wspólnego, a tym samym refinansowania ‎tej darowizny wnioskodawcy. Taki sam wniosek dotyczy jakiejkolwiek osoby trzeciej będącej beneficjentem czynności prawnej małżonka, który przekazuje na jej rzecz składnik majątku osobistego.

Należy wskazać, że problematyką częściowo dotyczącą poruszanych kwestii zajmował się Sąd Najwyższy w uchwale z 24 lutego 1978 r., III CZP 4/78, wskazując, że małżonkowi, który wyłącznie łożył ‎na utrzymanie wspólnego dziecka, przysługuje prawo domagania ‎się od współmałżonka zwrotu odpowiedniej części poniesionych na ten cel kosztów (art. 140 § 1 k.r.o.) niezależnie od tego, z jakich źródeł czerpał on środki ‎na zaspokajanie potrzeb dziecka.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy, kwestia regresu rzutuje nie tylko na sytuację małżonka dochodzącego roszczenia z tego tytułu, ale w ogromnej większości wypadków również na sytuację pozostających z nim dzieci. Szczególna ochrona tych osób uzasadnia konieczność sprawnego egzekwowania wykonywania przez małżonka ciążącego na nim obowiązku, i to nie tylko w drodze powództw o alimenty i o świadczenia na koszty utrzymania rodziny, ale również w drodze powództw‎o świadczenia regresowe. Uzależnienie możliwości regresu od wykazania, ‎że potrzeby dzieci zaspokojone zostały ze środków wchodzących w skład majątku odrębnego małżonka wychowującego dzieci, prowadziłoby wreszcie ‎do konieczności ustalenia źródła posiadanych przez tego małżonka pieniędzy ‎i stawiałoby w korzystniejszej pod tym względem sytuacji małżonków powodów niepozostających we wspólności majątkowej z małżonkami pozwanymi, ‎np. z powodu wcześniejszego zniesienia wspólności majątkowej (art. 52 § 1 k.r.o.), czy też wyłączenia tej wspólności w drodze umowy (art. 47 § 1 k.r.o.), które ‎to okoliczności sąd musiałby również wyjaśnić i ustalić.

Postanowienie SN z dnia 19 grudnia 2024 r., II CSKP 613/24

Standard: 88650 (pełna treść orzeczenia)