Ubój rytualny według szczególnych metod wymaganych przez obrzędy religijne

Ubój zwierząt lądowych i ptaków według szczególnej metody wymaganej przez reguły prawa mojżeszowego i zwyczaje (tzw. szechita) jest rytuałem przestrzeganym od wieków przez wyznawców judaizmu. Pozyskiwane w wyniku uboju rytualnego mięso nosi cechę koszerności, która wymagana jest przez specjalne reguły żywieniowe wynikające z wierzeń religijnych wyznawców judaizmu.

Normy prawa wyznaniowego dotyczące uboju rytualnego oraz żywności koszernej zostały szeroko omówione w wyroku Wielkiej Izby Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu z 27 czerwca 2000 r. w sprawie Cha'are Shalom Ve Tsedek przeciwko Francji (skarga nr 27417/95, § 13-20 uzasadnienia). Z tych obszernych ustaleń warto przytoczyć kilka podstawowych:

1) „Kaszrut” („koszerność”) to pojęcie odnoszące się do wszystkich reguł prawa żydowskiego określających rodzaje produktów dozwolonych do spożywania oraz warunki, w jakich produkty te powinny być wytwarzane oraz spożywane. Główne reguły koszerności można znaleźć w Torze – świętej księdze judaizmu – składającej się z pierwszych pięciu ksiąg Biblii (tzw. Pentateuch, Pięcioksiąg), czyli Ksiąg: Rodzaju, Wyjścia, Kapłańskiej, Liczb oraz Powtórzonego Prawa.

2) Tora uznaje niektóre zwierzęta za nieczyste oraz zabrania spożywania niektórych części zwierząt (Ks. Kapłańska 11, Ks. Powtórzonego Prawa 14). Wśród zwierząt czworonożnych spożywane mogą być te, które mają rozdzielone kopyto i są przeżuwaczami (np. bydło, owce, kozy, zwierzyna płowa). Tora wyklucza pozyskiwanie mięsa ze zwierząt nieparzystokopytnych (np. koni) oraz zwierząt, które nie są przeżuwaczami (np. świnie). Wśród zwierząt wodnych spożywane mogą być ryby, które mają płetwy i łuski, a nie mogą być spożywane skorupiaki i mięczaki. Spożywane mogą być niektóre gatunki ptaków. Zabronione jest spożywanie owadów (insektów) oraz gadów.

3) Tora całkowicie zabrania spożywania krwi (Ks. Kapłańska 7,26-27; 17,10-14). Wskazuje, że we krwi jest życie, a życie nie może być spożywane razem z ciałem. Krew powinna być wylana na ziemię jak woda (Ks. Powtórzonego Prawa 12,21-25).

4) Dla przestrzegania nakazów przewidzianych w Torze późniejsi komentatorzy określili bardzo szczegółowe zasady dotyczące dozwolonej metody uboju zwierząt, początkowo przekazując je ustnie, a następnie spisując w Talmudzie. Z uwagi na to, że zabronione jest spożywanie jakiejkolwiek krwi zwierząt, zwierzę przeznaczone do uboju, po pobłogosławieniu, musi zostać uśmiercone przez przecięcie tchawicy, przełyku, tętnic szyjnych i żył szyjnych, jednym cięciem bardzo ostrego noża. Cięcie musi być czyste i głębokie, dokonane w sposób natychmiastowy, żeby możliwie jak największa ilość krwi spłynęła. Zwierzę nie może zostać wcześniej ogłuszone.Uboju zwierzęcia może dokonać tylko wykwalifikowany rzezak (szochet), który musi być pobożnym człowiekiem o nieposzlakowanej moralności i skrupulatnej uczciwości. Rzezak musi być dorosłym mężczyzną, w pełni władz umysłowych i fizycznych, posiadającym znajomość prawa religijnego dotyczącego postępowania ze zwierzętami. Nóż rzeźnicki, którym posługuje się rzezak, musi być maksymalnie ostry oraz o długości dostosowanej do gatunku zwierzęcia, aby jednym ruchem można było pozbawić zwierzę życia.

Szereg podobieństw do uboju rytualnego dokonywanego metodą wymaganą przez judaizm wykazuje ubój szczególną metodą wymaganą przez islam. Jest to rytuał, w ramach którego – w celu uzyskania dozwolonego przez normy religijne pożywienia – poddawane ubojowi zwierzę nie może zostać ogłuszone. Uboju według metody wymaganej przez islam dokonać może dojrzały i zdrowy na umyśle muzułmanin, który regularnie się modli. Ubój polega na zadaniu szybkiego cięcia w tętnicę szyjną zwierzęcia, które powinno doprowadzić do jak najszybszego wykrwawienia się zwierzęcia. Obowiązkowe jest wypowiedzenie modlitwy.

Współcześnie ubój rytualny w dalszym ciągu jest czynnością o charakterze liturgicznym, mimo iż prowadzony jest w rzeźniach. Z uwagi na wypełnianie w drodze uboju rytualnego nakazów religii, jak również liturgiczny charakter samego uboju, czynności z nim związane, niezależnie od skali uboju, nadal podporządkowane są normom prawa religijnego i zwyczajowego (zob. M. Rudy, A. Rudy, P. Mazur, Ubój rytualny w prawie administracyjnym, Warszawa 2013, s. 19).

Aby zapewnić skuteczną kontrolę dokonywania uboju rytualnego zgodnie z prawem religijnym, a zarazem niezbędne zaufanie wyznawców danej religii do prawidłowości tego procesu, mięso uzyskiwane z uboju rytualnego jest certyfikowane przez właściwą organizację religijną.

Wyrok TK z dnia 10 grudnia 2014 r., K 52/13

Standard: 88356 (pełna treść orzeczenia)