Uśmiercanie zwierząt w ubojni na gruncie art. 34 u.o.z. w kontekście uboju rytualnego

Art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. z 2013 r. poz. 856) w zakresie, w jakim nie zezwala na poddawanie zwierząt ubojowi w ubojni (rzeźni) według szczególnych metod wymaganych przez obrzędy religijne, jest niezgodny z art. 53 ust. 1, 2 i 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w związku z art. 9 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, z 1995 r. Nr 36, poz. 175, 176 i 177, z 1998 r. Nr 147, poz. 962, z 2001 r. Nr 23, poz. 266, z 2003 r. Nr 42, poz. 364 oraz z 2010 r. Nr 90, poz. 587).

Art. 35 ust. 1 i 4 ustawy powołanej w punkcie 1 w zakresie, w jakim przewiduje odpowiedzialność karną za poddawanie zwierząt ubojowi w ubojni (rzeźni) według szczególnych metod wymaganych przez obrzędy religijne, jest niezgodny z art. 53 ust. 1, 2 i 5 Konstytucji w związku z art. 9 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

W obecnym stanie prawnym ustawa o ochronie zwierząt przewiduje bezwzględny wymóg ogłuszenia zwierzęcia kręgowego przed ubojem w rzeźni (art. 34 ust. 1 u.o.z.). Tymczasem w pierwotnej wersji tej ustawy troska o dobrostan zwierząt podczas uboju nie przesłoniła ustawodawcy konieczności uwzględnienia, z pozoru bardzo odległej od ochrony zwierząt, wartości w postaci wolności religii (wyznania). Od chwili wejścia w życie ustawy o ochronie zwierząt, tj. 24 października 1997 r., do 27 września 2002 r. obowiązywał art. 34 ust. 5 u.o.z., który stanowił, że wymóg ogłuszenia przed ubojem nie znajduje zastosowania podczas poddawania zwierząt ubojowi według szczególnych metod wymaganych przez obrzędy religijne. Art. 34 ust. 5 u.o.z. został uchylony przez art. 1 pkt 27 lit. b ustawy z dnia 6 czerwca 2002 r. o zmianie ustawy o ochronie zwierząt (Dz. U. Nr 135, poz. 1141). Uchylenie tego przepisu nastąpiło przy okazji dostosowania ustawy o ochronie zwierząt do prawa wspólnotowego, tj. 7 dyrektyw i 2 rozporządzeń (zob. druk sejmowy nr 339, IV kadencja, 25 marca 2002 r.). Jednakże obowiązująca wówczas dyrektywa Rady 93/119/WE w sprawie ochrony zwierząt podczas uboju lub zabijania stanowiła expressis verbis, że wymóg ogłuszenia zwierzęcia przed ubojem w rzeźni nie ma zastosowania w przypadku zwierząt poddawanych szczególnym metodom uboju, przewidzianym przez niektóre obyczaje religijne (art. 5 ust. 2). Po uchyleniu art. 34 ust. 5 u.o.z. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi jednak wydał na podstawie art. 34 ust. 6 u.o.z. rozporządzenie z dnia 9 września 2004 r. w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do zawodowego uboju oraz warunków i metod uboju i uśmiercania zwierząt (Dz. U. Nr 205, poz. 2102, ze zm.; dalej: rozporządzenie Ministra Rolnictwa z 2004 r.), którego § 8 ust. 2 przewidywał odstępstwo od wymogu ogłuszenia zwierzęcia na potrzeby dokonywania uboju rytualnego. Przepis ten został zaskarżony do Trybunału Konstytucyjnego przez Prokuratora Generalnego w czerwcu 2012 r. Prokurator Generalny wniósł o uznanie, że § 8 ust. 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa z 2004 r. jest niezgodny z art. 34 ust. 1 i 6 u.o.z., jak również z art. 92 ust. 1 Konstytucji, pod zarzutem, że zaskarżony przepis wykracza poza ramy upoważnienia ustawowego oraz nie respektuje ustawowych wytycznych do wydania rozporządzenia, przez co narusza wymagania konstytucyjne stawiane aktom podustawowym. Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z 27 listopada 2012 r. o sygn. U 4/12 (OTK ZU nr 10/A/2012, poz. 124) orzekł, że § 8 ust. 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa z 2004 r. jest niezgodny z art. 34 ust. 1 i 6 u.o.z., a przez to z art. 92 ust. 1 Konstytucji. Trybunał stwierdził, że zaskarżony § 8 ust. 2 wprowadził bez upoważnienia wyjątek od ustawowej regulacji nakazującej ogłuszanie zwierząt przed ubojem. Tym samym doszło do niedopuszczalnej modyfikacji postanowień ustawy w drodze rozporządzenia. Zarazem Trybunał podkreślił, że przedmiotem kontroli konstytucyjności w tej sprawie było wyłącznie zagadnienie zgodności rozporządzenia z delegacją ustawową oraz z tym przepisem Konstytucji, który nakazuje taką zgodność zachować. Poza zakresem kontroli konstytucyjności znajdowała się ocena dopuszczalności uboju rytualnego. W uzasadnieniu wyroku o sygn. U 4/12 (cz. III, pkt 6.4) Trybunał wskazał, że od 1 stycznia 2013 r. zacznie być stosowane rozporządzenie Rady nr 1099/2009. Tym samym konieczne jest podjęcie przez właściwe organy państwowe rozstrzygnięcia co do dopuszczalności albo co do zakazu uboju rytualnego w Polsce od 1 stycznia 2013 r. Ze względu na doniosłość zagadnienia wymagającego rozstrzygnięcia, jak również czas potrzebny na poinformowanie Komisji Europejskiej o zakazie uboju rytualnego w trybie art. 26 rozporządzenia Rady nr 1099/2009 lub na przeprowadzenie procesu legislacyjnego, Trybunał orzekł, że zaskarżony § 8 ust. 2 utraci moc obowiązującą z dniem 31 grudnia 2012 r.

Wyrok TK z dnia 10 grudnia 2014 r., K 52/13

Standard: 88351 (pełna treść orzeczenia)