Ochrona dobrostanu zwierząt jako główny cel rozporządzenia nr 1099/2009
Rozporządzenie Rady (WE) Nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania
Ochrona dobrostanu zwierząt jest głównym celem rozporządzenia nr 1099/2009, jak wynika z samego tytułu tego rozporządzenia i jego motywu 2, i to zgodnie z art. 13 TFUE, w myśl którego Unia i państwa członkowskie muszą w pełni uwzględniać wymogi w zakresie dobrostanu zwierząt przy formułowaniu i wdrażaniu swojej polityki (zob. podobnie wyrok z dnia 29 maja 2018 r., Liga van Moskeeën en Islamitische Organisaties Provincie Antwerpen i in., C-426/16).
Rozporządzenie nr 1099/2009 przyczynia się, jak stanowią odpowiednio jego motywy 4 i 24, do „poprawy ochrony zwierząt podczas uboju” i do wspierania „niektór[ych] metod[…] ogłuszania [, które] mogą prowadzić do śmierci zwierzęcia [w sposób pozwalający uniknąć] bólu i [z]minimaliz[ować] niepokój lub cierpienie zwierząt”.
Wyrok TSUE z dnia 26 lutego 2019 r., C-497/17
Standard: 88337 (pełna treść orzeczenia)
Od 1 stycznia 2013 r. bezpośrednio stosowane jest rozporządzenie Rady nr 1099/2009 w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania. Rozporządzenie to jest źródłem prawa ustanawiającym przepisy dotyczące uśmiercania zwierząt hodowanych lub utrzymywanych w celu produkcji żywności, wełny, skóry, futer lub innych produktów, jak również uśmiercania zwierząt w celu zmniejszenia ich liczebności oraz działań związanych z uśmiercaniem (art. 1 ust. 1). Zgodnie z art. 288 akapitem drugim Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana, Dz. Urz. UE C 326 z 26.10.2012, s. 47): „Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich”.
Rozporządzenie Rady nr 1099/2009 jest wynikiem bogatych doświadczeń unijnego prawodawcy w zakresie ochrony zwierząt podczas uboju lub uśmiercania. Już w 1974 r. przyjęto dyrektywę Rady 74/577/EWG, która określała zasady dotyczące ogłuszania zwierząt (Dz. Urz. UE L 316 z 26.11.1974, s. 10; dalej: dyrektywa Rady 74/577/EWG). Dyrektywa ta została zastąpiona przez bardziej szczegółową dyrektywę Rady 93/119/WE w sprawie ochrony zwierząt podczas uboju lub zabijania (Dz. Urz. UE L 340 z 31.12.1993, s. 21; dalej: dyrektywa Rady 93/119/WE). Postanowienia tej ostatniej dyrektywy implementowały do prawa polskiego między innymi zmienione przepisy ustawy o ochronie zwierząt. W celu dalszego rozszerzenia, wzmocnienia oraz ujednolicenia ochrony zwierząt podczas uboju lub uśmiercania prawodawca unijny zdecydował się skorzystać z instrumentu prawnego, jakim jest rozporządzenie, czyli akt prawa Unii Europejskiej bezpośrednio stosowany w krajowych porządkach prawnych.
W rozbudowanej preambule rozporządzenia Rady nr 1099/2009, będącej jego integralną częścią, szeroko przedstawiono motywy przyjęcia rozporządzenia oraz uzasadniono poszczególne rozwiązania. Rozporządzenie Rady nr 1099/2009 ma charakter kompleksowego aktu prawnego, który kwestie uboju i uśmiercania zwierząt normuje w sposób systematyczny. Rozporządzenie dotyczy uboju zwierząt gospodarskich zarówno na dużą, jak i mniejszą skalę (w tzw. małych rzeźniach), a także uboju w celu własnej konsumpcji domowej. Określa szczegółowe warunki i metody uboju zwierząt, kwalifikacje osób dokonujących uboju oraz zasady kontrolowania uboju (rozdział II). Ustanawia wymogi między innymi w zakresie rozplanowania, budowy i wyposażenia rzeźni, a także reguluje działania związane z obchodzeniem się ze zwierzętami w rzeźni (rozdział III).
Rozporządzenie Rady nr 1099/2009 nie ma charakteru wyczerpującego. Pozostawia państwom członkowskim pole regulacji. Po pierwsze, zapewnia państwom członkowskim swobodę wyboru organów właściwych do dokonywania czynności określonych w rozporządzeniu, w tym odpowiedzialnych za szkolenie, egzaminowanie i przyznawanie świadectw kwalifikacji osobom dokonującym uboju i uśmiercania zwierząt (art. 21), a także zapewniających niezależne wsparcie naukowe (art. 20). Po drugie, rozporządzenie Rady nr 1099/2009 przewiduje, że państwa członkowskie powinny podjąć działania mające na celu ułatwienie jego wykonywania. Dotyczy to nie tylko ustanowienia w prawie krajowym sankcji za naruszenie przepisów rozporządzenia (art. 23), lecz także – między innymi – zachęcania do opracowania i upowszechniania przez organizacje podmiotów gospodarczych zasad dobrej praktyki (art. 13). Po trzecie, rozporządzenie pozwala na przyjęcie przez państwa członkowskie w niektórych obszarach „bardziej restrykcyjnych przepisów krajowych”, zgodnie z jego postanowieniami (art. 26). Rozporządzenie Rady nr 1099/2009, podobnie jak inne regulacje prawa unijnego, ustanawia wysoki standard ochrony zwierząt.
W motywach 6-7 rozporządzenia podkreślono, że przyjęte rozwiązania uwzględniają wyniki najnowszych badań naukowych prowadzonych między innymi pod egidą Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt. Jednocześnie przepisy unijnego rozporządzenia uwzględniają istotne znaczenie i wyważoną treść art. 13 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Przepis ten nakazuje troskę o dobrostan zwierząt, jako istot zdolnych do odczuwania, i równoczesne przestrzeganie przepisów prawnych i administracyjnych oraz zwyczajów państw członkowskich związanych z obyczajami religijnymi, tradycjami kulturowymi i dziedzictwem regionalnym.
Wyrok TK z dnia 10 grudnia 2014 r., K 52/13
Standard: 88342 (pełna treść orzeczenia)