Zwrot podatku, jeżeli uchylone zostały skutki prawne oświadczenia woli, nieważność względna (art. 11 ust. 1 pkt 1 u.p.c.c.)
Zwrot podatku od czynności cywilnoprawnych (art. 11 u.p.c.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Rozwiązanie umowy pożyczki za porozumieniem stron nie jest desygnatem przesłanki nieważności względnej, o której mowa w art. 11 ust. 1 pkt 1 u.p.c.c.
Odnosząc się do kwestii zwrotu podatku w odniesieniu do przesłanki, o której mowa w art. 11 ust. 1 pkt 1 u.p.c.c., a więc uchylenia skutków prawnych oświadczenia woli (nieważność względna) należy stwierdzić, że prawidłowa wykładnia tego przepisu podatkowego musi zostać przeprowadzona w korelacji z normami prawa cywilnego, które w tym zakresie definiuje pojęcie nieważności względnej.
W dziale IV ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (zatytułowanym "wady oświadczenia woli" - w przepisach art. 84, art. 86 i 87 k.c. wymienione zostały oświadczenia dotknięte wadą nieważności względnej tj. złożone pod wpływem błędu lub groźby (art. 86 k.c. dotyczy kwalifikowanej postaci błędu - wywołanego podstępnym działaniem innej osoby). W razie błędu co do treści czynności prawnej, można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej (art. 84 § 1 k.c.). Można się przy tym powoływać tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści - błąd istotny (art. 84 § 2 k.c.), chyba że błąd wywołała druga strona podstępnie (art. 86 § 1 k.c.). Przepis ten zakłada więc istnienie po stronie składającego oświadczenie woli mylnego wyobrażenia o treści tego oświadczenia lub o takich okolicznościach, jak np. fakty, do których odnosi się to oświadczenie, normy prawne mające zastosowanie do dokonywanej czynności prawnej, albo skutki prawne dokonywanej czynności prawnej (por. wyrok SN z dnia 19 listopada 2003 r., V CK 477/02).
Zgodnie z kolei z art. 87 k.c., kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, ten może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.
Zagadnienia związane z uchyleniem się od skutków prawnych oświadczenia woli unormowane zostały w art. 88 k.c. Zgodnie z § 1 tego artykułu uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie, a w myśl § 2 uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu - z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby - z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.
Możliwość uchylenia się od skutków wadliwego oświadczenia woli jest prawem podmiotowym kształtującym, co oznacza, że uprawniony może skorzystać z tego prawa i doprowadzić do nieważności umowy jako całości. Uchylenie się od skutków oświadczenia woli następuje przez złożenie oświadczenia na piśmie lub do protokołu sądowego. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, w wyniku którego doszło do zawarcia umowy, powoduje jej nieważność.
Wyrok WSA z dnia 21 maja 2015 r., I SA/Kr 197/15
Standard: 87019 (pełna treść orzeczenia)
Błąd (art. 84 k.c.) jest wadą oświadczenia woli powodująca względną nieważność (wzruszalność) czynności prawnej. Uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia woli jest prawem podmiotowym kształtującym a jego realizacja prowadzi do unieważnienia czynności prawnej ex tunc. W przeciwieństwie do nieważności bezwzględnej nie powoduje zatem bezskuteczności czynności ex lege.
Uregulowany w art. 11 ust. 1 u.p.c.c. zwrot podatku ma zastosowanie wyłącznie do czynności dotkniętych wadą względnej nieważności. W takim przypadku podatek od tej czynności jest należny w dacie jej dokonania i w omawianym przypadku płatnik był zobligowany do jego pobrania. W przeciwieństwie do tego, w przypadku nieważności bezwzględnej czynność nie dochodzi do skutku i w konsekwencji nie powstaje obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych.
Podatek zapłacony od czynności bezwzględnie nieważnej, jako nienależnie zapłacony, stanowi nadpłatę w rozumieniu art. 72 § 1 pkt 1 lub pkt 2 Ord. pod. i podatnik może go odzyskać w trybie przepisów Ordynacji podatkowej o stwierdzeniu nadpłaty. Zwrot podatku jest odrębną od nadpłaty instytucją prawa podatkowego, zdefiniowaną w art. 3 pkt 7 Ord. pod. Zgodnie z tym przepisem ilekroć w tej ustawie (Ord. pod.) jest mowa o zwrocie podatku, rozumienie się przez to zwrot różnicy podatku lub zwrot podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług, a także inne formy zwrotu podatku przewidziane w przepisach prawa podatkowego. Do tej ostatniej kategorii należy zaliczyć zwrot podatku od czynności cywilnoprawnych na podstawie art. 11 ust 1 u.p.c.c. Zwrot podatku w tym trybie nie jest, zatem tożsamy z wystąpieniem nadpłaty w rozumieniu art. 72 § 1 pkt 1 lub pkt 2 Ord. pod.
Wyrok NSA z dnia 2 kwietnia 2015 r., II FSK 719/13
Standard: 87020 (pełna treść orzeczenia)