Umowa ubezpieczenia na cudzy rachunek (art 808 k.c.)

Funkcja art. 808 § 3 k.c. polega na wzmocnieniu sytuacji prawnej ubezpieczonego w umowie ubezpieczenia zawartej na cudzy rachunek przez przyznanie ubezpieczonemu roszczenia kierującego się bezpośrednio przeciwko ubezpieczycielowi (por. art. 393 § 1 k.c. in medio). Ubezpieczony może domagać się wypłaty sumy ubezpieczenia na swoją rzecz z pominięciem ubezpieczającego, mimo że nie jest stroną umowy ubezpieczenia. Jeżeli w umowie ubezpieczenia na cudzy rachunek uprawnionym do otrzymania sumy ubezpieczenia jest inna osoba niż ubezpieczony, brzmienie art. 808 § 3 k.c. nie wyklucza takiego ukształtowania roszczenia ubezpieczonego, aby - w nawiązaniu do art. 393 § 1 k.c. - mógł on żądać spełnienia świadczenia na cudzą rzecz, jeżeli przemawiałby za tym jego uzasadniony interes. Nie ma także konstrukcyjnych przeszkód, aby roszczenie takie, jeśliby powstało, przechodziło na następców prawnych ubezpieczonego, jak dzieje się to wtedy, gdy świadczenie ma być wypłacone ubezpieczonemu. Ukształtowane w ten sposób roszczenie nie może jednak przysługiwać ubezpieczonemu w razie ubezpieczenia na wypadek śmierci. W tym przypadku art. 808 § 3 k.c. z istoty rzeczy nie może mieć zastosowania.

Ubezpieczonemu nie może przysługiwać roszczenie o wypłatę przez ubezpieczyciela sumy ubezpieczenia, jeżeli wypadkiem ubezpieczeniowym, od którego zależy obowiązek świadczenia przez ubezpieczyciela, jest śmierć ubezpieczonego. Roszczenie, którego przedmiotem jest żądanie wypłaty sumy ubezpieczenia, powstaje bowiem dopiero po śmierci ubezpieczonego. Nie może on być tym samym uprawniony, na podstawie art. 808 § 3 k.c., do żądania tego świadczenia od ubezpieczyciela na swoją, a tym samym także na cudzą rzecz. Konsekwentnie, roszczenia w takiej postaci nie może nabyć również w drodze spadkobrania następca prawny ubezpieczonego. Jeżeli wypadkiem objętym ochroną ubezpieczeniową jest śmierć ubezpieczonego, określeniu beneficjariusza korzyści wynikającej z ubezpieczenia służy wskazanie uposażonego, zgodnie z art. 831 i 832 k.c.

Wyrok SN z dnia 9 września 2021 r., V CSKP 47/21

Standard: 62078 (pełna treść orzeczenia)

Umowa ubezpieczenia na życie i dożycie może zostać zawarta na cudzy rachunek (art. 808 k.c.). Stronami tej umowy są wtedy ubezpieczający oraz ubezpieczyciel, przy czym, co do zasady, nie jest wymagane imienne wskazanie ubezpieczonego. Jest to szczególny przypadek umowy na rzecz osoby trzeciej. Oznacza to, że prawa i obowiązki z tej umowy występują między jej stronami, a więc ubezpieczycielem i ubezpieczającym, a w konsekwencji roszczenie o zapłatę składki przysługuje ubezpieczycielowi wyłącznie przeciwko ubezpieczającemu. Jednakże, jeżeli strony umowy nie uzgodniły inaczej, to ubezpieczony jest uprawniony do żądania należnego świadczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela (art. 808 § 3 k.c.).

Postanowienie SN z dnia 16 maja 2019 r., III CZP 107/18

Standard: 38702 (pełna treść orzeczenia)