Odpowiedzialność ubezpieczyciela za krzywdę spowodowaną ruchem pojazdu mechanicznego

W uchwałach składów siedmiu sędziów z dnia 27 marca 2018 r., III CZP 36/17, III CZP 60/18, III CZP 69/17), Sąd Najwyższy wyjaśnił, że sąd może przyznać na podstawie art. 448 k.c. zadośćuczynienie za krzywdę osobom najbliższym poszkodowanego, który na skutek czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego uszczerbku na zdrowiu. 

Wskutek zdarzenia, którego sprawca był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej u strony pozwanej, mąż i ojciec powódek doznał złamania kręgu szyjnego C7 z uszkodzeniem rdzenia kręgowego, co spowodowało znaczny niedowład kończyn górnych, porażenie kończyn dolnych oraz porażenia funkcji zwieraczy (brak kontroli oddawania moczu i stolca). Powód porusza się na wózku inwalidzkim nie mając możliwości samodzielnego przesiadania się na niego. Będzie musiał być poddany rehabilitacji (ćwiczenie rąk, zapobieganie przykurczom rąk i nóg) i leczeniu (np. ewentualne zakażenia dróg moczowych, odleżyny) do końca życia.

Jakkolwiek więc można mówić o zaburzeniu, czy pogorszeniu więzi rodzinnej typowej pomiędzy powódkami a ich mężem oraz ojcem, to jednak nie doszło do zerwania tej więzi, czy też faktycznej niemożliwości nawiązania i utrzymywania kontaktu właściwego dla danego rodzaju stosunków. W konsekwencji przedstawiona w uchwałach powiększonych składów Sądu Najwyższego wykładnia prawa nie daje podstaw do przyznania zadośćuczynienie za spowodowanie zakłócenia relacji rodzinnych oraz prawa do cieszenia się niezakłóconym życiem rodzinnym.

Wyrok SN z dnia 31 maja 2019 r., IV CSK 141/18

Standard: 44590 (pełna treść orzeczenia)

Sąd może przyznać zadośćuczynienie za krzywdę osobom najbliższym poszkodowanego, który na skutek czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego uszczerbku na zdrowiu.

Wyniku poważnego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia poszkodowanego spowodowanego czynem niedozwolonym może nastąpić naruszenie własnego dobra osobistego osoby bliskiej poszkodowanego, gdyż ten sam czyn może być źródłem szkody niemajątkowej wyrządzonej różnym osobom, jej zakres zaś wyznacza adekwatny związek przyczynowy (wyroki SN z dnia 9 sierpnia 2016 r., II CSK 719/15, z dnia 10 lutego 2017 r., V CSK 291/17).

Skoro osobie bliskiej poszkodowanego, który doznał poważnego rozstroju zdrowia, przysługuje ochrona własnego dobra osobistego określanego jako „więź bliskości”, nie ograniczona sposobem naruszenia tego dobra, to w sferze faktycznej pozostaje ustalenie, czy dobro to zostało naruszone, w jaki sposób i jaki jest zakres naruszenia.

Ustawodawca wprowadzając w art. 446 § 4 k.c. roszczenie o zadośćuczynienie osób bliskich poszkodowanego, który wskutek czynu niedozwolonego poniósł śmierć, zrównał w tym przypadku zakres odpowiedzialności sprawcy z zakresem określonym w art. 445 k.c., a więc objął nim rozszerzoną odpowiedzialność za naruszenie dobra osobistego na zasadzie winy, ryzyka i słuszności i jednocześnie wyeliminował obowiązek dowodowy wykazania przez najbliższego członka rodziny naruszenia tego dobra. Nie oznacza to natomiast ograniczenia lub wyłączenia odpowiedzialności sprawcy za naruszenie dobra osobistego członka rodziny w innych stanach faktycznych. 

Treść art. 446 § 4 k.c. nie daje podstaw do zaakceptowania stanowiska o ograniczeniu ochrony dobra osobistego najbliższego członka rodziny do przypadku śmierci poszkodowanego, gdyby bowiem ustawodawca miał taką intencję, to wyraziłby ją przez wyraźne wyłączenie innych stanów faktycznych uzasadniających przyznanie zadośćuczynienia (tylko w razie śmierci).

Od ustaleń faktycznych dokonanych w konkretnej sprawie zależy stwierdzenie, czy w wyniku doznania przez poszkodowanego trwałego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia doszło do definitywnego i porównywalnego ze stanem śmierci unicestwienia więzi bliskości. Zmiana charakteru składników życia rodzinnego lub ich pogorszenie nie uzasadnia przyjęcia, że doszło do naruszenia dobra osobistego w postaci więzi bliskości, bo ma ono miejsce wtedy, gdy następuje trwałe wyeliminowanie tych wszystkich elementów, które są istotne dla funkcjonowania związku, takich jak prowadzenie wspólnego gospodarstwa w znaczeniu rzeczowym i fiskalnym, wzajemna pomoc, wychowanie dzieci, wspólne spędzanie czasu oraz więź emocjonalna i fizyczna.

Ustalenie, że doszło do zerwania więzi bliskości wymaga także uprzedniego stwierdzenia, iż ta więź zawierała element silnego stosunku emocjonalnego pomiędzy osobą najbliższą a poszkodowanym o charakterze rzeczywistym i trwałym, a skutkiem czynu sprawcy jest brak możliwości zachowania więzi emocjonalnej.

Uchwała SN z dnia 27 marca 2018 r., III CZP 36/17

Standard: 44515 (pełna treść orzeczenia)