Właściwość miejscowa gminy w sprawie o przyjęcie do DPS osoby ubezwłasnowolnionej; relacja art. 101 u.p.s. i art. 27 k.c.

Z mocy art. 110 ust. 1 i 7 ups zgłoszony wniosek o skierowanie do domu pomocy społecznej podlegał rozpoznaniu przez Zastępcę Dyrektora MOPS. Stosownie do treści art. 39 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r., poz. 594 ze zm., dalej usg) decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej wydaje wójt, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Wójt w zakresie regulacji, o której mowa powyżej może upoważnić swoich zastępców lub innych pracowników urzędu gminy do wydawania rozstrzygnięć w jego imieniu. Przepisy szczególne mogą jednak nakładać obowiązek przeniesienia tych uprawnień na inne podmioty. Z obowiązkowym zleceniem kompetencji orzeczniczych mamy do czynienia w art. 110 ust. 7 ups, który stanowi m.in., że wójt [prezydent miasta] udziela kierownikowi ośrodka pomocy społecznej upoważnienia do wydawania decyzji administracyjnych z zakresu pomocy społecznej w sprawach należących do właściwości gminy. Analiza tego przepisu prowadzi do wniosku, że w tym przypadku wójt nie podejmuje oceny co do dekoncentracji swoich kompetencji, lecz stosownie do brzmienia tej normy, która nakazuje dekoncentrację, upoważnia kierownika ośrodka pomocy społecznej do wydawania decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu pomocy społecznej. Z powyższego wynika, że wójt nie jest organem właściwym do prowadzenia postępowania w przedmiocie udzielenia ewentualnej pomocy w tym przedmiocie. Na zasadzie art. 110 ust. 1 ups obowiązek ten realizuje właściwy ośrodek pomocy społecznej, a sprawę rozstrzyga, wydając decyzję administracyjną kierownik ośrodka pomocy społecznej, działający z upoważnienia odpowiednio wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Kategoryczna wypowiedź ustawodawcy nie pozostawia tutaj wątpliwości: wójt jest obowiązany do wykonania tej delegacji i udzielenia stosownego upoważnienia. Wydanie decyzji z tego zakresu przez wójta stanowiłoby naruszenie przepisów o jego właściwości (wyrok NSA z 20.12.2007 r., I OSK 262/07, aprobowany przez Cz. Martysza w: red. B. Dolnicki, Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, Wolters Kluwer 2016, uw. 2 do art. 39).

Wyrok NSA z dnia 4 lipca 2017 r., I OSK 1127/16

Standard: 86314 (pełna treść orzeczenia)

W sytuacji, gdy dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie zostanie przez sąd ustanowiony opiekun, właściwy do rozpoznania wniosku o skierowanie takiej osoby do domu pomocy społecznej, jest organ miejsca zamieszkania jej opiekuna. Skoro generalnie pojęcie "miejsca zamieszkania" w sprawach z zakresu pomocy społecznej jest ustalane w oparciu o definicję, zawartą w kodeksie cywilnym (art. 25 k.c.), a Kodeks ten reguluje również sytuacje szczególne, dla których, także jako definicje legalne, określa tzw. "pochodne miejsce zamieszkania", to brak jest uzasadnionych podstaw by - w tego rodzaju sprawach - odmiennie ustalać miejsce zamieszkania dla osób ubezwłasnowolnionych. Ponadto, należy również mieć na uwadze, że posługując się definicją legalną, którą zawiera dana ustawa (przy braku przepisów szczególnych) — dla spójności prawa - celowe jest przyjęcie również innej definicji legalnej, którą ta ustawa zawiera, a która to definicja jest ściśle tematycznie powiązana z poprzednią.

W związku z powyższym, skład orzekający w analizowanej sprawie stwierdził - podzielając pogląd zawarty w postanowieniu NSA z 24 października 2013 r., I OW 155/13, że nie jest trafny, wyrażony pogląd, że art. 101 ust. 1 u.p.s. stanowi, w sprawach rozpoznawanych na jej podstawie, lex specialis w stosunku do art. 27 k.c. a zatem, że ustalając organ właściwy do rozpoznania sprawy z zakresu pomocy społecznej dotyczącej osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie, należy brać pod uwagę rzeczywiste miejsce zamieszkania osoby uprawnionej do świadczenia, a nie miejsce zamieszkania jej opiekuna.

Przepisów art. 101 ust, 1 u.p.s. i art. 27 k.c. nie można porównywać. Inny jest bowiem zarówno ich charakter, jak i cel. Przepis art. 101 ust. 1 u.p.s. nie wyjaśnia w żaden sposób, jak należy rozumieć pojęcie "miejsca zamieszkania", gdyż jest przepisem wyłącznie o charakterze procesowym i technicznym. Przepis art. 27 k.c. jest natomiast przepisem prawa materialnego a dodatkowo zawiera tzw. definicję legalną. Stanowiąc, że miejscem zamieszkania osoby ubezwłasnowolnionej jest miejsce zamieszkania jej opiekuna, ustawodawca miał w tym przypadku na uwadze fakt, że to opiekun prawny jest reprezentantem osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie, sprawuje nad nią pieczę i zarządza jej majątkiem.

Zatem, aby opiekun mógł się ze swych obowiązków, prawidłowo i z korzyścią dla podopiecznego, wywiązać, wszystkie informacje i sprawy, dotyczące osoby ubezwłasnowolnionej, muszą koncentrować się wokół jej opiekuna. Z tego także powodu wydaje się rzeczą pożądaną, aby osoba ubezwłasnowolniona całkowicie była umieszczona w domu pomocy społecznej usytuowanym w pobliżu nie jej dotychczasowego, rzeczywistego miejsca zamieszkania a miejsca zamieszkania jej opiekuna prawnego.

Postanowienie NSA z dnia 11 czerwca 2015 r., I OW 33/15

Standard: 85246 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z zasadami prawidłowej wykładni prawa, nie należy interpretować przepisów prawa tak, aby były one sprzeczne z innymi przepisami. Ustawa zaś o pomocy społecznej nie zawiera żadnych przepisów, które by pozwalały na odmienną interpretację regulacji przewidzianej w art. 27 k.c. Ustawa ta - jak wyżej wspomniano - nie zawiera bowiem w ogóle przepisów wyjaśniających prawne pojęcie "miejsca zamieszkania".

Ponadto, należy również mieć na uwadze, że posługując się definicją legalną, którą zawiera dana ustawa (przy braku przepisów szczególnych) – dla spójności prawa - celowym jest przyjęcie również innej definicji legalnej, którą ta ustawa zawiera, a która to definicja jest ściśle tematycznie powiązana z poprzednią.

W związku z powyższym, skład orzekający w analizowanej sprawie stwierdził, że nie jest trafnym, wyrażony w wyżej przytoczonym orzecznictwie i piśmiennictwie pogląd, iż art. 101 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej stanowi, w sprawach rozpoznawanych na jej podstawie, lex specialis w stosunku do art. 27 k.c. a zatem, ustalając organ właściwy do rozpoznania sprawy z zakresu pomocy społecznej dotyczącej osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie, należy brać pod uwagę rzeczywiste miejsce zamieszkania osoby uprawnionej do świadczenia, a nie miejsce zamieszkania jej opiekuna.

Postanowienie NSA z dnia 24 października 2013 r., I OW 155/13

Standard: 36709 (pełna treść orzeczenia)