Oświadczenia pokrzywdzonego o wystąpieniu w postępowaniu sądowym w charakterze oskarżyciela posiłkowego złożone przed wniesieniem aktu oskarżenia

Skoro w orzecznictwie – w wyniku prokonstytucyjnej wykładni art. 16 § 1 i 2 k.p.k. – dopuszcza się możliwość uznania za skuteczne oświadczeń pokrzywdzonych złożonych po upływie stanowczego terminu końcowego z art. 54 § 1 k.p.k., to tym bardziej brak jest jakichkolwiek podstaw do tego, aby uznawać za bezskuteczne oświadczenia złożone przed wniesieniem aktu oskarżenia do sądu.

W wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 13 grudnia 2018 r. w sprawie Witkowski przeciwko Polsce (skarga nr 21497/14), w którym stwierdzono naruszenie art. 6 ust. 1 EKPC polegające na nieuwzględnienie wniosku o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia złożonego przed ogłoszeniem wyroku, uznając stanowisko Sadu meriti za zbyt formalistyczne (zob. M. Gudowski, Wyrok w sprawie Witkowski przeciwko Polsce jako przyczynek do dyskusji nad czynnościami procesowymi dokonanymi przed rozpoczęciem biegu terminu procesowego, Prokuratura i Prawo 2020, nr 1, s. 133-140; K. Warecka, Wniosek o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem można złożyć przed ogłoszeniem wyroku. Omówienie wyroku ETPC z dnia 13 grudnia 2018 r., 21497/14, Witkowski, LEX/el. 2018).

W powołanym wyroku ETPC stwierdził m.in., że zastosowana przez sąd krajowy wykładnia, zresztą niejednolita, a sprowadzająca się do stwierdzenia, że wniosek o uzasadnienie wyroku złożony przed jego ogłoszeniem jest bezskuteczny, przestała służyć pewności prawa i należytemu sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości oraz stanowiła swoistą przeszkodę, która pozbawiła skarżącego możliwości rozpoznania jego sprawy przez sąd odwoławczy.

Pogląd wyrażony na gruncie zagadnienia poruszonego w ww. orzeczeniu wolno mutatis mutandis odnieść do zagadnienia wnoszenia oświadczenia pokrzywdzonego o woli występowania w postępowaniu sądowym w charakterze oskarżyciela posiłkowego, jeszcze przed wniesieniem przez prokuratora aktu oskarżenia, lecz już po wydaniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów, albowiem dopiero wówczas znana jest osoba podejrzanego. Należy wówczas postulować dołączenie przez prokuratora do aktu oskarżenia oświadczenia pokrzywdzonego (zob. R.A. Stefański, w: Kodeks postępowania karnego…, op. cit., teza 4 do art. 54).

W powołanym powyżej opracowaniu M. Gudowski zwraca uwagę na kwestię oświadczenia pokrzywdzonego o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego złożonego przed wniesieniem aktu oskarżenia i wskazuje m.in., że „chybiona jest również przedstawiona argumentacja wyprowadzana z wykładni systemowej, z której ma wynikać, że wraz z zawiadomieniem o wniesieniu do sądu aktu oskarżenia, zbędne byłoby pouczanie pokrzywdzonego przez oskarżyciela publicznego o prawie do złożenia oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego (art. 334 § 3 k.p.k.), gdyby pokrzywdzony mógł złożyć takie oświadczenie w postępowaniu przygotowawczym organowi tego postępowania. Argumentując w ten sposób nie dostrzeżono bowiem istotnej okoliczności, a mianowicie, że pouczenie pokrzywdzonego następuje już przed pierwszym przesłuchaniem w postępowaniu przygotowawczym (art. 300 § 2 k.p.k.). Tymczasem powszechnie wykorzystywany podczas tej czynności wzór pouczenia pokrzywdzonego, uregulowany w formie rozporządzenia wydanego na podstawie delegacji ustawowej z art. 300 § 4 k.p.k., zawiera również zdanie mówiące o tym, że pokrzywdzony «w postępowaniu sądowym może być stroną (oskarżycielem posiłkowym), jeżeli tego zażąda do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego (art. 53 i art. 54 § 1)». Tym samym pokrzywdzonego poucza się o uprawnieniu do złożenia stosownego oświadczenia już przed pierwszym przesłuchaniem w postępowaniu przygotowawczym, nie zaś dopiero wraz z zawiadomieniem o wniesieniu aktu oskarżenia do sądu.

Postanowienie SN z dnia 16 października 2024 r., I KZP 4/24

Standard: 85074 (pełna treść orzeczenia)