Wierzyciel alimentacyjny w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 10 rozp. nr 4/2009

Wierzycielem alimentacyjnym w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 10 Rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych (Dz.U. UE.L 2009.7.1), może być także osoba fizyczna, która dostarczyła uprawnionemu do alimentów środków utrzymania w miejsce zobowiązanego do ich uiszczania i dochodzi roszczenia regresowego na podstawie art. 140 k.r.o.

Użyte w Rozporządzeniach nr 1215/2012 i nr 4/2009 są autonomiczne i należy je interpretować z uwzględnieniem celów i struktury Rozporządzeń oraz ogólnych zasad, które wynikają z całokształtu krajowych systemów prawnych. Odwoływanie się zatem do wąskiego, materialnoprawnego rozumienia pojęcia „zobowiązania alimentacyjnego” na tle przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie jest przekonujące.

Z preambuły Rozporządzenia nr 4/2009 wynika, że jego zakres powinien obejmować wszystkie zobowiązania alimentacyjne wynikające ze stosunków rodzinnych, pokrewieństwa, małżeństwa lub powinowactwa, tak aby zapewnić równe traktowanie wszystkich wierzycieli alimentacyjnych (punkt 11), a dla celów Rozporządzenia pojęcie „zobowiązania alimentacyjnego” powinno być interpretowane w sposób niezależny (punkt 11). W Rozporządzeniu należy przewidzieć, że termin „wierzyciel” obejmuje na użytek wniosku o uznanie i wykonanie orzeczenia w zakresie zobowiązań alimentacyjnych także instytucje publiczne, które mają prawo działać w zastępstwie i w imieniu osoby, której należą się alimenty lub występować o zwrot świadczeń wypłaconych wierzycielowi z tytułu zobowiązań alimentacyjnych. Instytucja publiczna działająca w takim charakterze powinna być uprawniona do takich samych świadczeń i takiego samego zakresu pomocy prawnej co wierzyciel (punkt 14).

Z celami tymi koresponduje art. 1 ust. 1 Rozporządzenia nr 4/2009, który szeroko zakreśla zakres jego zastosowania do zobowiązań alimentacyjnych wynikających ze stosunku rodzinnego, pokrewieństwa, małżeństwa lub powinowactwa. Art. 2 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia nr 4/2009 definiuje natomiast „wierzyciela” jako każdą osobę fizyczną, której należne są świadczenia alimentacyjne lub która występuje z roszczeniem o świadczenia alimentacyjne. Z kolei art. 64 ust. 1 Rozporządzenia nr 4/2009 przewiduje, że dla celów występowania z wnioskiem o uznanie i stwierdzenie wykonalności orzeczeń lub o ich wykonanie termin „wierzyciel” obejmuje także instytucję publiczną działającą w imieniu osoby fizycznej, której przysługuje zwrot należności z tytułu świadczeń wypłaconych zamiast świadczeń alimentacyjnych.

Z orzecznictwa TSUE na tle Rozporządzenia nr 4/2009 wynika natomiast, że na potrzeby kwalifikacji roszczenia jako zobowiązania alimentacyjnego należy brać pod uwagę czy źródłem roszczenia regresowego są obowiązki alimentacyjne wynikające ze stosunków rodzinnych, pokrewieństwa, małżeństwa lub powinowactwa oraz czy wykonanie roszczenia regresowego, będzie skutkowało względem dłużnika spełnieniem jego zobowiązania alimentacyjnego. Przy interpretacji tego Rozporządzenia uwzględniać należy jego cel w postaci skuteczności dochodzenia międzynarodowych zobowiązań alimentacyjnych, ułatwienia dostępu do sądu, zapobiegania wydłużaniu i utrudnianiu procedury, co przemawia za unikaniem wykładni, która mogłaby zagrozić temu celowi.

W konsekwencji uznano, że nie ma przeszkód by z uprawnienia do złożenia pozwu według siedziby sądu zwykłego miejsca zamieszkania wierzyciela skorzystała instytucja, która wstąpiła w prawa wierzyciela uprawnionego do alimentów. Stwierdzono także, że w zakres zastosowania Rozporządzenia nr 4/2009 wchodzi powództwo przeciwegzekucyjne wniesione przez dłużnika wierzytelności alimentacyjnej, skierowane przeciwko wykonaniu orzeczenia wydanego przez sąd państwa członkowskiego pochodzenia i stwierdzającego tę wierzytelność – które jest ściśle związane z postępowaniem egzekucyjnym (zob. m.in. wyroki TSUE z 17 września 2020 r., C- 540/19 i z 4 czerwca 2020 r., C 41/19). 

Postanowienie SN z dnia 9 lipca 2024 r., II CSKP 548/24

Standard: 85056 (pełna treść orzeczenia)