Fakt pozostawania małżonków w separacji jako „ważny powód" ustalenia nierównych udziałów

Fakt pozostawania małżonków w separacji nie jest samodzielnie wystarczająco „ważnym powodem” uwzględnienia wniosku o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym, zwłaszcza gdy spowodował ją (zawinił) małżonek występujący z takim żądaniem, jednak fakt ten należy uwzględniać, jako istotny element oceny, w sytuacji, gdy chodzi o separację długotrwałą, utrzymywaną ostatecznie decyzją obojga małżonków, którzy przez cały czas jej trwania gospodarowali w pełni odrębnie i samodzielnie, i żadnego majątku wspólnie nie gromadzili. Istotna w tym względzie może być proporcja obu okresów w małżeństwie. Nie jest przy tym wykluczona sytuacja, w której rozstrzygnięcie o ustaleniu nierównych udziałów zapadnie na korzyść małżonka winnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Wina w tym względzie nie jest bowiem czynnikiem przesądzającym o odmowie ustalenia nierównych udziałów „na korzyść” małżonka winnego, bez względu na cały kontekst sytuacyjny (zob. postanowienie SN z dnia 24 kwietnia 2013 r., IV CSK 553/12).

Ważnymi powodami w rozumieniu art. 43 § 2 k.r.o. są takie okoliczności, które oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego sprzeciwiają się przyznaniu jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do powstania której ten małżonek się nie przyczynił (zob. np. postanowienie SN z dnia 19 grudnia 2012 r., II CSK 259/12).

Ważnym powodem może być zatem długotrwała separacja małżonków, podczas której, za ich obopólnym porozumieniem, każdy z nich gospodarował samodzielnie i dorabiał się niejako „na własny rachunek”, skoro bowiem w rezultacie takiego porozumienia majątek wspólny pochodzi wyłącznie z dochodów jednego z małżonków uzyskanych w czasie, kiedy drugi z nich nie przyczyniał się wcale do jego powstania (art. 27 k.r.o.), względy natury etycznej sprzeciwiają się ustaleniu równych udziałów (zob. postanowienie SN z 23 września 1997 r., I CKN 530/97).

Z poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych wynika, że strony pozostawały w wieloletniej separacji faktycznej, która trwała od połowy lat 80-tych XX w. (od 1986 r.). Uczestnik dopiero po 1989 r. zgromadził znaczny majątek, przeprowadzając prywatyzację P. w M., a następnie zakładając na jego bazie firmę deweloperską, która stała się źródłem jego dużych, ponadprzeciętnych dochodów. Wkład finansowy, który wprost przyczynił się do ukształtowania obecnego majątku wspólnego, powstał w chwili, gdy małżonkowie byli w faktycznej separacji, a ich związek małżeński uległ rozpadowi i każde z małżonków odrębnie zaspokajało swoje potrzeby życiowe, zarządzało posiadanymi zasobami finansowymi i samodzielnie, bez wsparcia i pomocy ze strony współmałżonka, budowało swój majątek.

Postanowienie SN z dnia 18 grudnia 2024 r., I CSK 147/24

Standard: 84938 (pełna treść orzeczenia)

Fakt pozostawania małżonków w separacji nie jest samodzielnie wystarczająco „ważnym powodem” uwzględnienia wniosku, zwłaszcza, gdy spowodował ją (zawinił) małżonek występujący z takim żądaniem. Jednak fakt ten należy uwzględniać jako istotny element oceny w sytuacji, gdy jest to separacja długotrwała, utrzymywana ostatecznie decyzją obojga małżonków, którzy przez cały czas jej trwania „gospodarowali” w pełni odrębnie i samodzielnie, i żadnego majątku wspólnie nie gromadzili. Nie jest też obojętna proporcja obu okresów w małżeństwie, którą w sprawie niniejszej obrazuje to, że małżonkowie pozostawali w rzeczywistym związku zaledwie 4 lata, a oddzielnie żyli przez 14 lat.

Postanowienie SN z dnia 24 kwietnia 2013 r., IV CSK 553/12

Standard: 68255 (pełna treść orzeczenia)

W literaturze przedmiotu przyjmuje się, że ważnym powodem - w świetle zasady słuszności - może być długotrwała separacja małżonków podczas której, za ich obopólnym porozumieniem, każdy z nich gospodarował samodzielnie i dorabiał się niejako „na własny rachunek”. Pogląd ten opiera się na założeniu, że skoro w rezultacie takiego porozumienia majątek wspólny pochodzi wyłącznie z dochodów jednego z małżonków uzyskanych w czasie, kiedy drugi z nich nie przyczyniał się wcale do jego powstania /art. 27 k.r.o./, względy natury etycznej sprzeciwiają się ustaleniu równych udziałów.

Postanowienie SN z dnia 23 września 1997 r., I CKN 530/97

Standard: 85842 (pełna treść orzeczenia)