Informacja o możliwości wyczerpania się sumy gwarancyjnej (art. 22a UFG i PBUK)

W wyroku z dnia 6 września 2024 r., II CSKP 2273/22 na tle roszczenia poszkodowanego w wypadku komunikacyjnym w 2005 r przeciwko temu samemu pozwanemu ubezpieczycielowi. Sąd Najwyższy wyraził pogląd, podzielany przez Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym przedmiotowy wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej, że uprawnienie poszkodowanego do wniesienia powództwa, opartego na art. 357[1]; k.c., wynika wprost z art. 22a ustawy z 23 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (jedn. tekst: Dz. U. z 2023 r., poz. 2500) i jest niezależne od uprawnień wynikających z ustawy z 19 lipca 2019 r. o szczególnych uprawnieniach osób poszkodowanych w przypadku wyczerpania sumy gwarancyjnej ustalonej na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2006 r. (Dz. U. z 2019 r., poz. 1631). Uprawnienia z ustawy z 19 lipca 2019 r., związane z wyczerpaniem się sumy gwarancyjnej, dotyczą jedynie roszczeń o dalszą wypłatę renty i to za okres począwszy od wejścia w życie tej ustawy

Postanowienie SN z dnia 20 grudnia 2024 r., I CSK 3153/23

Standard: 84934 (pełna treść orzeczenia)

Ustawa z 19 lipca 2019 r. o szczególnych uprawnieniach osób poszkodowanych w przypadku wyczerpania sumy gwarancyjnej ustalonej na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2006 r. (Dz. U. poz. 1631), która weszła w życie 28 września 2019 r., określa szczególne uprawnienia osób poszkodowanych z tytułu szkód powstałych na terytorium RP w przypadku wyczerpania sumy gwarancyjnej ustalonych w umowach ubezpieczenia, o których mowa m.in. w art. 4 pkt 1 i 2 u.u.o., zawartych przed dniem 1 stycznia 2006 r. (art. 1 ust. 1). Zgodnie z art. 2 ustawy z 19 lipca 2019 r. poszkodowanemu przysługuje roszczenie o wypłatę renty do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego (dalej: „UFG”), określonej w art. 444 § 2 k.c., ograniczone do wysokości sumy gwarancyjnej, o której mowa w art. 36 ust. 1 u.u.o., ustalonej na dzień zgłoszenia roszczenia, o którym mowa w art. 4 ustawy z 19 lipca 2019 r. (chodzi o roszczenie o wypłatę renty z UFG, zgłoszone za pośrednictwem zakładu ubezpieczeń, który był zobowiązany do zaspakajania roszczeń na podstawie umowy ubezpieczenia, o której mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z 19 lipca 2019 r.), jeżeli zakład ubezpieczeń nie jest zobowiązany do jej wypłaty na podstawie orzeczenia sądu ustalającego inną wysokość sumy gwarancyjnej niż ustalona w umowie ubezpieczenia, o której mowa w art. 1 ust. 1 tej ustawy.

Według art. 22a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych („u.u.o.”)zakład ubezpieczeń informuje poszkodowanego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia, o której mowa w art. 4 pkt 1 lub 2 tej ustawy, o możliwości wyczerpania się określonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej, w przypadku gdy łączna kwota wypłaconych odszkodowań lub innych świadczeń przekroczy 80% określonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej. Przekazując te informacje, zakład ubezpieczeń informuje jednocześnie poszkodowanego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia o możliwości wytoczenia powództwa do właściwego sądu o ukształtowanie, na podstawie art. 357[1]; k.c., stosunku prawnego wynikającego z umowy ubezpieczenia, o której mowa w art. 4 pkt 1 lub 2 tej ustawy oraz o możliwości zgłoszenia do UFG roszczeń o wypłatę renty na podstawie ustawy z 19 lipca 2019 r., w przypadku wyczerpania sumy gwarancyjnej ustalonej na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2006 r.

Przepis art. 22a u.u.o. został uchwalony z dniem 1 stycznia 2016 r. (art. 455 pkt 3 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej ‎i reasekuracyjnej, Dz. U. z 2015 r., poz. 1844; dalej: „ustawa z 11 września 2015 r.”) i ma zastosowanie do uprawnień z umów ubezpieczenia zawartych wcześniej, czego wyrazem jest regulacja zawarta w art. 502 ustawy z 11 września 2015 r., nakładająca na zakład ubezpieczeń obowiązek poinformowania w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie tej ustawy uprawnionego z umowy ubezpieczenia, o której mowa ‎w art. 4 pkt 1 lub 2 u.u.o., o możliwości wyczerpania się określonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej, jeżeli łączna kwota wypłaconych odszkodowań lub innych świadczeń przekroczyła, przed dniem wejścia w życie ustawy ‎z 11 września 2015 r., 80% określonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej.

Zgodnie z obowiązującym od momentu wejścia w życie ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych art. 22 ust. 1 tej ustawy do umów ubezpieczenia obowiązkowego, w sprawach nieuregulowanych ‎w tej ustawie, stosuje się przepisy k.c., a zatem - w sprawach nieuregulowanych tą ustawą - wprost. W konsekwencji przed wejściem w życie art. 22a u.u.o. do roszczeń z umów ubezpieczenia miał zastosowanie art. 357[1]; k.c. z mocy art. 22 ust. 1 u.u.o.

Uprawnienie poszkodowanego do wniesienia powództwa, opartego na art. 357[1]; k.c., wynika wprost z art. 22a u.u.o. i jest ono niezależne od uprawnienia ‎z ustawy z 19 lipca 2019 r. Wymaga odnotowania, iż uprawnienia z ustawy z 19 lipca 2019 r., związane z wyczerpaniem się sumy gwarancyjnej, dotyczą jedynie roszczeń o dalszą wypłatę renty i to za okres począwszy od wejścia w życie tej ustawy.

Dodatkowym argumentem przemawiającym za istnieniem interesu prawnego powoda ‎w wytoczeniu powództwa przeciwko ubezpieczycielowi na podstawie art. 22a u.u.o. w zw. z art. 357[1]; k.c. (w kontekście unormowań zawartych w ustawie z 19 lipca ‎2019 r., w szczególności w art. 2 in fine – „jeżeli zakład ubezpieczeń nie jest zobowiązany do jej wypłaty na podstawie orzeczenia sądu ustalającego inną wysokość sumy gwarancyjnej niż ustalona w umowie ubezpieczenia”), jest możliwość podniesienia przez UFG w sporze z poszkodowanym o realizację jego uprawnień z tej ustawy zarzutu, iż uprawniony nie skorzystał wcześniej z wniesienia przeciwko ubezpieczycielowi powództwa opartego na art. 22a u.u.o. w zw. z art. 357[1]; k.c., pomimo istnienia przesłanek do jego uwzględnienia w określonym zakresie. Dopuszczalności takiego zarzutu, mającego wpływ na zakres zobowiązań UFG, nie można wykluczyć, tym bardziej, że UFG nie przysługuje roszczenie o wystąpienie przeciwko zakładowi ubezpieczeń o ustalenie innej wysokości sumy gwarancyjnej, ‎w wypadku, gdy poszkodowany kieruje żądanie do UFG, bez wcześniejszego wystąpienia przez niego na drogę sądową w trybie powołanych przepisów art. 22a u.u.o. w zw. z art. 357[1]; k.c.

Wyrok SN z dnia 6 września 2024 r., II CSKP 2273/22

Standard: 84933 (pełna treść orzeczenia)