„Nienależyta” obsady sądu w związku z naruszeniem zasad losowego przydziału sprawa (art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.)

Reguły losowego przydziału spraw, zgodnie ‎z ustalonym podziałem czynności, zostały określone w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (tekst jednolity Dz.U.2022.2514 ze zm.), a więc w akcie prawnym rangi poniżej ustawy i nie zostały normatywnie powiązane z rygorem uznania za „nienależytą” obsady sądu ukształtowanej z ich przekroczeniem.

Zaniechania w sferze realizacji reguł losowego przydziału spraw wymagają więc dokonania oceny z punktu widzenia wystąpienia przesłanek określonych w art. 438 pkt 2 k.p.k., nie zaś wskazanych bezwzględnych przyczyn odwoławczych (zob. postanowienie SN 17 lipca 2019 r., V KK 296/19).

Na marginesie, Sąd Najwyższy zauważa, iż nawet przy przyjęciu naruszenia zasad losowania składu orzekającego, nie może budzić wątpliwości to, że osobą finalnie wyłonioną do rozpoznania sprawy był sędzia uprawniony i zdolny do orzekania w danym sądzie, w danej sprawie. Ocena zaś nienależytej obsady sądu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. może dotyczyć sytuacji naruszenia zasad określonych w Kodeksie postępowania karnego, ewentualnie aktów prawnych rangi ustawy dopełniających regulację kodeksową w zakresie właściwej obsady sądu (np. ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych). Nie może natomiast determinować zakresu zastosowania art. 439 k.p.k. akt prawny niższego rzędu. Wynika to z wyjątkowości unormowania wyrażonego w art. 439 § 1 k.p.k., które powinno być interpretowane ściśle (zob. uzasadnienie postanowienia SN z 24 lutego 2021 r., V KK 30/21).

Postanowienie SN z dnia 16 lutego 2023 r., II KK 575/22

Standard: 84441 (pełna treść orzeczenia)

Reguły losowego przydziału spraw, zgodnie z ustalonym podziałem czynności, zostały określone w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 grudnia 2015 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. z 2015.2316), a więc w akcie prawnym rangi podustawowej i nie zostały normatywnie powiązane z rygorem uznania za "nienależytą" obsady sądu ukształtowanej z ich przekroczeniem.

Zaniechania w sferze realizacji reguł losowego przydziału spraw wymagają zatem dokonania oceny z punktu widzenia wystąpienia przesłanek określonych w art. 438 pkt 2 k.p.k., nie zaś wskazanych bezwzględnych przyczyn odwoławczych (zob. postanowienie SN z dnia 17 lipca 2019 r., V KK 296/19).

Nawet przy przyjęciu naruszenia zasad losowania składu orzekającego nie może budzić wątpliwości to, że osobami finalnie wyłonionymi do rozpoznania sprawy byli sędziowie uprawnieni i zdolni do orzekania w danym sądzie, w danej sprawie. Ocena zaś nienależytej obsady sądu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. może dotyczyć sytuacji naruszenia zasad określonych w Kodeksie postępowania karnego, ewentualnie aktów prawnych rangi ustawy dopełniających regulację kodeksową w zakresie właściwej obsady sądu (np. ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz.U.2020.2072; u.s.p.). Nie może natomiast determinować zakresu zastosowania art. 439 k.p.k. akt prawny niższego rzędu. Wynika to z wyjątkowości unormowania wyrażonego w art. 439 § 1 k.p.k., które powinno być interpretowane ściśle.

Oczywiście chybione było wskazywanie przez obrońcę skazanego na zasadę niezmienności składu orzekającego, która wynika z zasady koncentracji i ma gwarantować realizację zasady bezpośredniości. Nie jest ona zatem zasadą stanowiącą wartość samą w sobie, lecz służy realizacji innych zasad o charakterze gwarantującym rzetelne rozpoznanie sprawy przez sąd. Dlatego w przypadku spraw rozpoznawanych na rozprawie aktualizuje się ona z momentem przystąpienia przez sąd do rozpoznania sprawy (zob. D. Świecki [w:] B. Augustyniak, K. Eichstaedt, M. Kurowski, D. Świecki, Kodeks postępowania karnego. Tom II. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2021, teza 32 do art. 439). Wcześniejsza zmiana składu orzekającego, przed pierwszym terminem rozprawy – nie może stanowić bezwzględnego powodu odwoławczego, o którym mowa w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.

Nie może przynieść oczekiwanego przez autora kasacji skutku odwołanie się do tezy wyrażonej w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2019 r., III UZP 10/19, albowiem – oprócz różnic pomiędzy art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. a art. 379 pkt 4 k.p.c. - w sprawie tej stwierdzono obrazę art. 47b ust. 1 i 2 u.s.p. Tymczasem w niniejszej sprawie do uchybienia art. 47b ust. 1 u.s.p. nie doszło. Zmiana wylosowanego składu na mocy zarządzenia Przewodniczącego Wydziału IV Karnego Odwoławczego Sądu Okręgowego w W. z dnia 3 czerwca 2020 r. była podyktowana potrzebą ochrony zdrowia i zapewnieniem sprawności pracy sądu w czasie pandemii Covid-19, co wpisuje się w przesłankę niemożności rozpoznania sprawy w dotychczasowym składzie, o którym mowa w art. 47a ust. 1 u.s.p. Powtórna zmiana składu na mocy zarządzenia Przewodniczącego z 22 lipca 2020 r. wynikła z kolei z choroby sędziego, wykazanej zwolnieniem lekarskim, co również uprawniało do zmiany składu orzekającego na podstawie wspomnianego przepisu.

Postanowienie SN z dnia 24 lutego 2021 r., V KK 30/21

Standard: 84443 (pełna treść orzeczenia)