Pouczenie o prawach w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania (art. 5 D. 2012/13)

Zgodnie z jej art. 1 dyrektywa 2012/13 ustanawia przepisy dotyczące, po pierwsze, prawa osób podejrzanych lub oskarżonych do informacji dotyczących praw przysługujących im w postępowaniu karnym oraz oskarżenia przeciwko nim, a po drugie, przepisy dotyczące prawa osób podlegających europejskiemu nakazowi aresztowania do informacji dotyczących przysługujących im praw.

Wyrok TSUE z dnia 16 grudnia 2021 r., C-203/20

Standard: 84437 (pełna treść orzeczenia)

Art. 5 dyrektywy 2012/13 dotyczy, wyraźnie, praw osób aresztowanych w celu wykonania europejskiego nakazu aresztowania. Zgodnie z art. 5 ust. 1 państwa członkowskie zapewniają, aby te osoby otrzymały niezwłocznie odpowiednie pouczenie o prawach zawierające informacje o przysługujących im uprawnieniach zgodnie z prawem krajowym wdrażającym decyzję ramową 2002/584 w państwie członkowskim wykonującym nakaz. Zgodnie z art. 5 ust. 2 orientacyjny wzór pouczenia zawarto w załączniku II do wspomnianej dyrektywy.

Artykuł 5 należy rozpatrywać w świetle motywu 39 dyrektywy 2012/13, w którym uściślono, że prawo do pisemnej informacji o prawach przysługujących w razie zatrzymania przewidziane w tej dyrektywie powinno być stosowane odpowiednio do osób zatrzymanych na potrzeby wykonania europejskiego nakazu aresztowania, przy czym motyw ten odsyła w tym względzie jedynie do orientacyjnego wzoru zawartego w załączniku II do tej dyrektywy, aby umożliwić państwom członkowskim sporządzenie pouczenia o prawach dla tych osób. Ten orientacyjny wzór różni się od wzoru zawartego w załączniku I do wspomnianej dyrektywy, wskazanego w art. 4 tej dyrektywy, który dotyczy pouczenia o prawach, jakie należy przekazać osobom podejrzanym i osobom oskarżonym, które są aresztowane lub zatrzymane.

Nawet jeśli, jak wynika to wyraźnie z części wstępnej załączników I i II do dyrektywy 2012/13, państwa członkowskie mogą bowiem zmienić te dwa orientacyjne wzory w celu dostosowania ich do swoich przepisów krajowych i uzupełnienia ich o dodatkowe użyteczne informacje, wspomniane wzory zawierają tylko jedną identyczną rubrykę, a mianowicie rubrykę dotyczącą pomocy adwokata. Pozostałe rubryki tych wzorów są, jak wynika z ich tytułu lub treści, związane albo z prawami osoby podejrzanej lub osoby oskarżonej w ramach postępowania karnego, jeśli chodzi o załącznik I do dyrektywy 2012/13, albo osoby aresztowanej na podstawie europejskiego nakazu aresztowania, jeśli chodzi o załącznik II do tej dyrektywy.

Żaden przepis dyrektywy 2012/13 nie przewiduje ani nie daje do zrozumienia, że osoby aresztowane na podstawie europejskiego nakazu aresztowania powinny otrzymać pisemne pouczenie obejmujące łącznie informacje zawarte w dwóch orientacyjnych wzorach znajdujących się w załącznikach I i II do tej dyrektywy.

Art. 5 dyrektywy 2012/13, rozpatrywany w świetle jej motywu 39, prowadzi do stwierdzenia, że nie dotyczą one osób aresztowanych w celu wykonania europejskiego nakazu aresztowania. Stwierdzenie to potwierdza motyw 21 tej dyrektywy, zgodnie z którym zawarte w tej dyrektywie odniesienia do osób podejrzanych lub oskarżonych, które zostały zatrzymane lub aresztowane, należy rozumieć jako odniesienia do każdej sytuacji, w której w toku postępowania karnego osoby podejrzane lub oskarżone zostają pozbawione wolności w rozumieniu art. 5 ust. 1 lit. c) EKPC, zgodnie z jego wykładnią dokonaną w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Przepis dotyczy sytuacji, w której zatrzymano lub aresztowano daną osobę w celu postawienia przed właściwym organem, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zagrożonego karą, lub, jeśli jest to konieczne, w celu zapobieżenia popełnieniu takiego czynu lub uniemożliwienia ucieczki po jego dokonaniu. Sytuacja ta różni się od sytuacji wskazanej w art. 5 ust. 1 lit. f) EKPC, a mianowicie zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania osoby w celu zapobieżenia jej nielegalnemu wkroczeniu na terytorium państwa lub osoby, przeciwko której toczy się postępowanie o wydalenie lub ekstradycję. Ten ostatni wypadek odpowiada mechanizmowi europejskiego nakazu aresztowania ustanowionemu w decyzji ramowej 2002/584.

Wykładnia art. 4, art. 6 ust. 2 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 2012/13 w świetle kontekstu tych przepisów, zgodnie z którą te ostatnie nie mają zastosowania do osób aresztowanych w celu wykonania europejskiego nakazu aresztowania, znajduje także potwierdzenie w celach tej dyrektywy.

W art. 1 dyrektywy 2012/13, w którym wskazano jej przedmiot, rozróżniono prawa osób podejrzanych lub oskarżonych i prawa osób objętych europejskim nakazem aresztowania. I tak, przepis ten stanowi, że dyrektywa ta ustanawia przepisy dotyczące prawa osób podejrzanych lub oskarżonych do informacji dotyczących praw przysługujących im w postępowaniu karnym oraz oskarżenia przeciwko nim. Wskazano w nim, że owa dyrektywa ustanawia również przepisy dotyczące prawa osób podlegających europejskiemu nakazowi aresztowania do informacji dotyczących przysługujących im praw.

Z przepisu tego w związku z motywami 14, 27 i 39 dyrektywy 2012/13 wynika, że dyrektywa ta ma na celu określenie norm minimalnych, które mają być stosowane w odniesieniu do informowania osób podejrzanych lub oskarżonych o popełnienie przestępstwa, aby umożliwić im przygotowanie obrony i zagwarantować rzetelność postępowania, lecz ma ona także na celu zachowanie szczególnych cech procedury dotyczącej europejskiego nakazu aresztowania. Decyzja ramowa 2002/584 w sprawie europejskiego nakazu aresztowania służy zaś, dzięki ustanowieniu prostszego i wydajniejszego systemu bezpośredniego przekazywania między organami sądowymi osób skazanych lub podejrzanych o naruszenie przepisów ustawy karnej, ułatwieniu i przyspieszeniu współpracy wymiarów sprawiedliwości, przyczyniając się w ten sposób do realizacji wyznaczonego Unii Europejskiej celu, jakim jest ustanowienie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w oparciu o wysoki stopień zaufania, jakie powinno istnieć między państwami członkowskimi [wyrok z dnia 24 września 2020 r., Generalbundesanwalt beim Bundesgerichtshof (zasada szczególności), C-195/20 PPU].

Przewidując w art. 5, że osoby zatrzymane w celu wykonania europejskiego nakazu aresztowania otrzymują niezwłocznie odpowiednie pouczenie o prawach zawierające informacje o przysługujących im uprawnieniach zgodnie z prawem krajowym wdrażającym decyzję ramową 2002/584 w państwie członkowskim wykonującym nakaz, dyrektywa 2012/13 przyczynia się skutecznie do realizacji tego celu związanego z uproszczeniem i szybkością postępowania.

Gdy osoba, której dotyczy europejski nakaz aresztowania wydany w ramach postępowania karnego, została przekazana organom wydającego ten nakaz państwa członkowskiego, nabywa ona status „osoby oskarżonej” w rozumieniu dyrektywy 2012/13 i korzysta z wszystkich praw związanych z tym statusem, w szczególności z praw przewidzianych w art. 4, 6 i 7 tej dyrektywy. Może ona zatem przygotować swoją obronę i korzystać z gwarancji rzetelności postępowania, zgodnie z celami wspomnianej dyrektywy.

Wyrok TSUE z dnia 28 stycznia 2021 r., C-649/19

Standard: 84431 (pełna treść orzeczenia)