Zastosowanie art. 115 k.c. do upływu terminu przedawnienia

Artykuł 115 k.c. nie ma zastosowania do upływu terminu przedawnienia.

O przyjęciu tego stanowiska zadecydowały ostatecznie następujące argumenty:

Po pierwsze, wykładnia art.118 k.c. musi być dokonywana ściśle, co wynika z natury przedawnienia i jego roli w systemie prawa. Przepisy regulujące przedawnienie naruszają zasadę ochrony praw podmiotowych, a zatem jako przepisy szczególne, zgodnie z zasadą exceptiones non sunt extendendae nie podlegają wykładni rozszerzającej. Ścisłą wykładnię wymuszają też zastrzeżenia jurydyczne oraz argumenty ustrojowe, gdyż przedawnienie ogranicza zagwarantowaną konstytucyjnie ochronę praw podmiotowych, co wyklucza liberalizm interpretacyjny (T. Pałdyna, Przedawnienie w prawie polskim, s.91-92, i powołana tam literatura oraz orzecznictwo).

Po drugie, z językowej wykładni art. 115 k.c. wynika, że dotyczy on wyłącznie terminów zastrzeżonych dla dokonania określonej czynności. Wykładnia językowa ma pierwszorzędne znaczenie w procesie wykładni przepisów prawa, a inne rodzaje wykładni stosuje się tylko wówczas, gdy wyniki interpretacji językowej nie dają jasnej odpowiedzi. Przedawnienie roszczenia jest konsekwencją bezczynności wierzyciela w zakresie realizacji jego prawa podmiotowego. Nie ma zatem powiązania merytorycznego między art. 115 k.c. a przedawnieniem. Skutek przedawnienia następuje ex lege z chwilą upływu terminu określonego przez ustawodawcę jako termin przedawnienia.

Po trzecie, dopuszczenie stosowania art. 115 k.c. spowodowałoby „przedłużenie” terminu przedawnienia, który kończy się w sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, do dnia następnego, niebędącego sobotą lub dniem ustawowo wolnym od pracy. Nie ma podstaw merytorycznych, aby odmiennie traktować terminy przedawnienia, które kończą się w sobotę lub w dni ustawowo wolne od pracy, od terminów przedawnienia kończących się w inne dni. Takie stanowisko nie ma żadnego umocowania. Poza tym nie można przyjąć, że w sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy wyłączona jest możliwość przedsiębrania (zarówno przez wierzyciela, jak i dłużnika) czynności skutkujących przerwaniem biegu przedawnienia (art. 123 § 1 k.c.).

Po czwarte, z art. 118 zdanie drugie k.c. wynika, że ustawodawca w sposób autonomiczny wyznacza koniec terminu przedawnienia. Zasada z art. 118 zd. 2 k.c. ma zastosowanie bez względu na to, czy ostatni dzień roku kalendarzowego przypada w sobotę. Indyferentne znaczenie ma okoliczność, że upływ termin przedawnienia kończy się w sobotę lub w dzień ustawowo wolny od pracy.

Po piąte, nie ma podstaw do stosowania art. 115 k.c. do czynności określonych w art. 123 § 1 k.c. Z art. 123 § 1 k.c. nie można wyprowadzić wniosku, że dla wskazanych tam czynności został zastrzeżony termin dla ich dokonania.Z podanych wyżej przyczyn przyjęto uchwałę o treści jak w sentencji. Ponieważ nie ma ona mocy zasady prawnej i została wydana w konkretnej sprawie, bezprzedmiotowe byłoby uwzględnienie wniosku powódki o nadanie uchwale skutku wyłącznie prospektywnego.

Wyrok SN z dnia 22 maja 2024 r., III CZP 21/23

Standard: 84417 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Do określenia końca terminu przedawnienia roszczenia należy stosować art. 115 k.c., z którego wynika, że w sytuacji, gdy koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, termin upływa dnia następnego.

W przepisach regulujących skutek upływu czasu nie zostały zawarte odrębne reguły dotyczące sposobu obliczania terminów. Musi to oznaczać, że do biegu terminu przedawnienia znajdują zastosowanie ogólne przepisy dotyczące terminu, a więc art. 110 - 116 k.c. Z art. 110 k.c. wynika zaś, że jeżeli ustawa, orzeczenie sądu lub decyzja innego organu państwowego albo czynność prawna oznacza termin nie określając sposobu jego obliczenia stosuje się „przepisy poniższe".

Ani przepisy dotyczące przedawnienia ani przepisy dotyczące umowy przedwstępnej nie określają sposobu obliczania terminu przedawnienia roszczenia o zawarcie umowy przyrzeczonej.

Wyrok SN z dnia 13 kwietnia 2007 r., III CSK 409/06

Standard: 88441 (pełna treść orzeczenia)