Zrzeczenie się prawa do adwokata przez niepiśmiennego podejrzanego (art. 9 D. 2013/48)
Dyrektywa nr 2013/48 z dnia 22 października 2013 r. w sprawie prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym i w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania oraz w sprawie prawa do poinformowania osoby trzeci Zrzeczenie się uprawnień przez oskarżonego; bierność w korzystaniu z uprawnień
Złożonego przez niepiśmiennego podejrzanego oświadczenia o zrzeczeniu się prawa dostępu do adwokata nie można uznać za zgodne z wymogami ustanowionymi w tym art. 9 ust. 1 D. 2013/48, jeżeli podejrzany ten nie został poinformowany w sposób należycie uwzględniający jego szczególną sytuację o możliwych konsekwencjach takiego zrzeczenia się i jeżeli zrzeczenie się to nie zostało odnotowane zgodnie z krajowym prawem procesowym w sposób umożliwiający sprawdzenie przestrzegania tych wymogów.
Art. 13 dyrektywy 2013/48 przewiduje, że przy jej stosowaniu należy uwzględnić odrębne potrzeby podejrzanych i oskarżonych wymagających szczególnego traktowania, przy czym jej motyw 51 odnosi się w tym względzie do „podejrzanych lub oskarżonych znajdujących się w potencjalnie gorszej sytuacji” oraz do „wszelkich potencjalnych słabości mających wpływ na zdolność tych osób do korzystania z prawa dostępu do adwokata”.
Podejrzanego lub oskarżonego, który jest niepiśmienny należy uznać za osobę wymagającą szczególnego traktowania w rozumieniu art. 13 dyrektywy 2013/48. Niemniej jednak ani art. 9 ust. 1 tej dyrektywy, ani jej art. 13 nie pozwalają na stwierdzenie, że okoliczność, iż podejrzany lub oskarżony jest niepiśmienny, wyklucza sama w sobie zdolność tej osoby do skutecznego oświadczenia, że zrzeka się ona prawa dostępu do adwokata. Natomiast okoliczność ta powinna zostać należycie uwzględniona w kontekście takiego zrzeczenia się.
Art. 9 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2013/48 wyraźnie wymaga, aby podejrzany lub oskarżony został poinformowany o możliwych konsekwencjach zrzeczenia się prawa dostępu do adwokata. Gdyby okazało się, że oskarżony taki jak ten w postępowaniu głównym nie otrzymał w chwili złożenia oświadczenia o zrzeczeniu się prawa dostępu do adwokata jasnych i wystarczających informacji w prostym i zrozumiałym języku, zważywszy jego status osoby wymagającej szczególnego traktowania, o treści tego prawa oraz o możliwych konsekwencjach jego zrzeczenia się – czego zbadanie należy do sądu odsyłającego – zrzeczenie się nie mogłoby zostać uznane za zgodne z wymogami ustanowionymi w art. 9 ust. 1 dyrektywy 2013/48.
Wyrok TSUE z dnia 14 maja 2024 r., C-15/24
Standard: 84410 (pełna treść orzeczenia)