Zrzeczenie się prawa dostępu do adwokata (art. 9 D. 2013/48)
Dyrektywa nr 2013/48 z dnia 22 października 2013 r. w sprawie prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym i w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania oraz w sprawie prawa do poinformowania osoby trzeci Zrzeczenie się uprawnień przez oskarżonego; bierność w korzystaniu z uprawnień
Artykuł 9 ust. 1 dyrektywy 2013/48 przewiduje dwa warunki zrzeczenia się prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym.
Zgodnie z art. 9 ust. 1 lit. a) osoba podejrzana lub oskarżona musi otrzymać informacje na temat treści prawa dostępu do adwokata oraz możliwych konsekwencji zrzeczenia się tego prawa, przy czym informacje te, które mogą być udzielone ustnie lub pisemnie, muszą być jasne i wystarczające oraz powinny być podane w prostym i zrozumiałym języku.
Ponadto zgodnie ze wspomnianym art. 9 ust. 1 lit. b) zrzeczenie się musi być dokonane w sposób dobrowolny i jednoznaczny.
W motywie 39 dyrektywy 2013/48 uściślono w tym względzie, że przy udzielaniu takich informacji należy uwzględnić konkretną sytuację danych podejrzanych lub oskarżonych, w tym ich wiek oraz stan psychiczny i fizyczny. Tym samym dyrektywa ta, wymagając uwzględnienia tej konkretnej sytuacji, ma na celu zapewnienie, by decyzja o zrzeczeniu się prawa dostępu do adwokata była podejmowana z pełną znajomością rzeczy. W tym kontekście art. 13 dyrektywy 2013/48 przewiduje, że przy stosowaniu tej dyrektywy należy uwzględnić odrębne potrzeby podejrzanych i oskarżonych wymagających szczególnego traktowania, przy czym jej motyw 51 odnosi się w tym względzie do „podejrzanych lub oskarżonych znajdujących się w potencjalnie gorszej sytuacji” oraz do „wszelkich potencjalnych słabości mających wpływ na zdolność tych osób do korzystania z prawa dostępu do adwokata”.
Art. 9 ust. 2 dyrektywy 2013/48 odczytywany w świetle jej motywu 40 przewiduje, że oświadczenie o zrzeczeniu się praw, które można złożyć pisemnie lub ustnie, oraz okoliczności, w których zrzeczenie się nastąpiło, są odnotowywane z wykorzystaniem procedury protokołowania, zgodnie z prawem danego państwa członkowskiego.
O ile art. 9 ust. 2 odsyła do krajowego prawa procesowego w odniesieniu do sposobu odnotowywania zrzeczenia się prawa dostępu do adwokata, o tyle dokumentacja, o której mowa w tym przepisie, musi jednak umożliwiać sprawdzenie, czy spełnione zostały wymogi określone w art. 9 ust. 1.
Okoliczność, że oskarżony podpisał dokument potwierdzający podnoszone zrzeczenie się prawa dostępu do adwokata, nie może sama w sobie dowodzić, że zrzekł się on tego prawa przy pełnym poszanowaniu wymogów przewidzianych w art. 9 ust. 1 dyrektywy 2013/48.
Wyrok TSUE z dnia 14 maja 2024 r., C-15/24
Standard: 84411 (pełna treść orzeczenia)