Czasowe odstępstwa, jakie państwa członkowskie mogą przewidzieć w odniesieniu do prawa dostępu do adwokata (art. 3 ust. 5 i 6 i art. 8 D. 2013/48)

Czasowe odstępstwa, jakie państwa członkowskie mogą przewidzieć w odniesieniu do prawa dostępu do adwokata, wymieniono w sposób wyczerpujący w art. 3 ust. 5 i 6 dyrektywy 2013/48 [wyrok z dnia 12 marca 2020 r., VW, C-659/18).

Zgodnie z art. 3 ust. 6 lit. b) dyrektywy, państwa członkowskie mogą tymczasowo odstąpić od stosowania praw przewidzianych w ust. 3 tego artykułu w zakresie, w jakim jest to uzasadnione w świetle szczególnych okoliczności danej sprawy, „w przypadku konieczności podjęcia przez organy ścigania natychmiastowego działania w celu niedopuszczenia do narażenia postępowania karnego na znaczący uszczerbek”.

Art. 3 ust. 6 lit. b) dyrektywy 2013/48 nie ustanawia prawa, na które jednostka może się powoływać przeciwko państwu członkowskiemu, lecz pozwala państwom członkowskim na ustanowienie odstępstwa od stosowania prawa dostępu do adwokata w wyjątkowych okolicznościach. W konsekwencji organ publiczny nie może, w braku transpozycji tego przepisu, powoływać się na ten przepis wobec podejrzanego lub oskarżonego.

 W świetle całości powyższych rozważań na pytanie czwarte należy odpowiedzieć, iż art. 3 ust. 6 lit. b) dyrektywy 2013/48 należy interpretować w ten sposób, że w braku transpozycji tego przepisu do krajowego porządku prawnego organy policji danego państwa członkowskiego nie mogą powołać się na ten przepis wobec podejrzanego lub oskarżonego w celu odstąpienia od stosowania prawa dostępu do adwokata, przewidzianego w tej dyrektywie w sposób jasny, precyzyjny i bezwarunkowy.

Wyrok TSUE z dnia 14 maja 2024 r., C-15/24

Standard: 84407 (pełna treść orzeczenia)

Art. 3 dyrektywy stanowi, że w trzech okolicznościach, wskazanych, odpowiednio, w art. 3 ust. 5, art. 3 ust. 6 lit. a) i art. 3 ust. 6 lit. b) tej dyrektywy, możliwe jest ustanowienie tymczasowego odstępstwa od określonego w tej dyrektywie prawa dostępu do adwokata.

Art. 3 w ust. 5 i 6 stanowi, że w „wyjątkowych okolicznościach i jedynie na etapie postępowania przygotowawczego państwa członkowskie mogą zastosować czasowe odstępstwo od stosowania” niektórych przepisów tego artykułu. W szczególności, zgodnie z art. 3 ust. 5 dyrektywy 2013/48, państwa członkowskie mogą zastosować czasowe odstępstwo od stosowania art. 3 ust. 2 lit. c) tej dyrektywy, „w przypadku gdy oddalenie geograficzne podejrzanego lub oskarżonego uniemożliwia zapewnienie prawa dostępu do adwokata bez zbędnej zwłoki po pozbawieniu go wolności”.

Zgodnie z art. 3 ust. 6 dyrektywy 2013/48 państwa członkowskie mogą zastosować czasowe odstępstwo od stosowania praw przewidzianych w ust. 3 w zakresie, w jakim jest to uzasadnione – w świetle konkretnych okoliczności danej sprawy – jednym z dwóch istotnych powodów. Zgodnie z art. 3 ust. 6 lit. a) tej dyrektywy owe istotne powody występują „w przypadku pilnej potrzeby zapobieżenia poważnym negatywnym konsekwencjom dla życia, wolności lub nietykalności cielesnej jakiejś osoby”, zaś zgodnie z art. 3 ust. 6 lit. b) wspomnianej dyrektywy – „w przypadku konieczności podjęcia przez organy ścigania natychmiastowego działania w celu niedopuszczenia do narażenia postępowania karnego na znaczący uszczerbek”.

Z systematyki i celów dyrektywy 2013/48 wynika zaś, że czasowe odstępstwa, jakie państwa członkowskie mogą przewidzieć w odniesieniu do prawa dostępu do adwokata, wymieniono w sposób wyczerpujący we wspomnianym art. 3 ust. 5 i 6.

Art. 3 ust. 5 i 6 dyrektywy – jako przepisy ustanawiające odstępstwo od zasad określonych w art. 3 ust. 1–3 dyrektywy – powinny podlegać wykładni ścisłej.

Art. 8 dyrektywy, zatytułowany „Ogólne warunki stosowania czasowych odstępstw”, dotyczy jedynie – jeśli chodzi o prawo dostępu do adwokata – odstępstw określonych w art. 3 ust. 5 lub 6 tej dyrektywy. W motywach 30–32 dyrektywy 2013/48 również odesłano jedynie do tych odstępstw.

Wykładnia art. 3 dyrektywy 2013/48 jako umożliwiającego państwom członkowskim określenie innych odstępstw od prawa dostępu do adwokata niż odstępstwa wyczerpująco wymienione w tym przepisie, byłaby niezgodna z tymi celami, systematyką tej dyrektywy, samym brzmieniem tego przepisu, a także – jak w pkt 51 opinii wskazał rzecznik generalny – pozbawiałaby to prawo jego skuteczności (effet utile).

Wyrok TSUE z dnia 12 marca 2020 r., C-659/18

Standard: 84428 (pełna treść orzeczenia)