Wymóg skutecznego środka naprawczego (odwoławczego) w przypadku naruszenia praw przewidzianych dyrektywie (art. 12 D. 2013/48)

Art. 12 ust. 2 dyrektywy 2013/48 odczytywany w świetle jej motywu 50 wyraźnie zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia, bez uszczerbku dla krajowych przepisów i systemów dotyczących dopuszczalności dowodów, aby w postępowaniu karnym prawo do obrony i rzetelność postępowania były przestrzegane przy ocenie oświadczeń złożonych przez podejrzanych lub oskarżonych lub dowodów uzyskanych z naruszeniem ich prawa do adwokata.

Jak wskazano w motywach 52 i 53 dyrektywy 2013/48, jej art. 12 ust. 2 należy interpretować w świetle Karty, w szczególności w świetle prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego, prawa do uzyskania porady prawnej, skorzystania z pomocy obrońcy i przedstawiciela oraz prawa do obrony i do rzetelnego procesu sądowego, zagwarantowanych odpowiednio w art. 6, art. 47 akapit drugi i art. 48 ust. 2 Karty, a także w świetle odpowiednich praw zagwarantowanych w szczególności w art. 6 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. [zob. analogicznie wyrok z dnia 1 sierpnia 2022 r., TL (Nieobecność tłumacza ustnego i brak tłumaczenia pisemnego), C-242/22).

Wynika z tego, że art. 12 ust. 2 dyrektywy 2013/48 zawiera wymóg, aby sąd, który bada kwestię odpowiedniego charakteru środka zapobiegawczego dotyczącego oskarżonego, mógł ocenić przy podejmowaniu decyzji o pozostawieniu tego oskarżonego w areszcie, czy dowody zostały uzyskane z naruszeniem wymogów tej dyrektywy.

Wyrok TSUE z dnia 14 maja 2024 r., C-15/24

Standard: 84416 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z art. 12 dyrektywy 2013/48, zgodnie z którym „podejrzani lub oskarżeni w postępowaniu karnym […] [mają] do dyspozycji na mocy prawa krajowego skuteczny środek naprawczy [odwoławczy] w przypadku naruszenia ich praw przewidzianych w niniejszej dyrektywie”.

Wynikające z dyrektywy zobowiązanie do osiągnięcia przez państwa członkowskie przewidzianego w niej rezultatu, jak również istniejąca w świetle art. 4 ust. 3 TUE i art. 288 TFUE powinność podjęcia wszelkich właściwych środków ogólnych lub szczególnych w celu zapewnienia wykonania tego zobowiązania spoczywa na wszystkich organach państw członkowskich, w tym również na sądach, w zakresie ich właściwości (wyrok z dnia 7 sierpnia 2018 r., Smith, C-122/17).

W celu wykonania tego zobowiązania zasada wykładni zgodnej wymaga, by organy krajowe czyniły wszystko, co leży w zakresie ich kompetencji, uwzględniając wszystkie przepisy prawa krajowego i stosując uznane w porządku krajowym metody wykładni, by zapewnić pełną skuteczność prawa Unii i przyjąć rozstrzygnięcie zgodne z realizowanymi przez nie celami (zob. podobnie wyroki: z dnia 5 października 2004 r., Pfeiffer i in., od C-397/01 do C-403/01; a także z dnia 8 maja 2019 r., Praxair MRC, C-486/18).

Niemniej zasada wykładni zgodnej prawa krajowego ma pewne granice. Spoczywający na sądzie krajowym obowiązek odniesienia się do treści prawa Unii przy dokonywaniu wykładni i stosowaniu odpowiednich przepisów prawa krajowego jest ograniczony przez ogólne zasady prawa i nie może służyć jako podstawa dla dokonywania wykładni prawa krajowego contra legem (wyrok z dnia 7 sierpnia 2018 r., Smith, C-122/17).

Art. 12 dyrektywy 2013/48 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, w którym przewidziano postępowanie sądowe umożliwiające, ze względów terapeutycznych i bezpieczeństwa, umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym osób, które w stanie niepoczytalności dokonały czynów stanowiących zagrożenie dla społeczeństwa, jeżeli uregulowanie to nie umożliwia właściwemu sądowi zbadania, czy wskazane w tych dyrektywach uprawnienia procesowe były przestrzegane w toku niepodlegających takiej kontroli sądowej postępowań poprzedzających postępowanie, w którym rozpatruje on sprawę.

Wyrok TSUE z dnia 19 września 2019 r., C-467/18

Standard: 84401 (pełna treść orzeczenia)