Pojęcie „postępowania karnego” w świetle art. 2 ust. 1 dyrektywy 2012/13 i art. 2 ust. 1 dyrektywy 2013/48 w kontekście umieszczenia oskarżonego w szpitalu psychiatrycznym

Dyrektywy 2012/13 i 2013/48 należy interpretować w ten sposób, że mają one zastosowanie do postępowania sądowego, które umożliwia, ze względów terapeutycznych i bezpieczeństwa, umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym osób, które w stanie niepoczytalności dokonały czynów stanowiących zagrożenie dla społeczeństwa.

Art. 47 karty, art. 8 ust. 2 dyrektywy 2012/13 i art. 12 dyrektywy 2013/48 stoją na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu we wskazanych powyżej sprawach, które nie umożliwia właściwemu sądowi zbadania, czy wskazane w dyrektywach uprawnienia procesowe były przestrzegane w toku niepodlegających takiej kontroli sądowej postępowań poprzedzających postępowanie, w którym rozpatruje on sprawę.

Ani dyrektywa 2012/13, ani dyrektywa 2013/48 nie zawierają wyraźnych przepisów wskazujących, że uregulowane w nich postępowania karne obejmują także postępowania mogące skutkować środkiem w postaci umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym.

Brak wyraźnych przepisów nie oznacza, że taka procedura związana z umieszczeniem w szpitalu psychiatrycznym jest wyłączona z zakresu stosowania tych dyrektyw ze względu na to, że nie prowadzi ona do „skazania” na karę.

Brzmienie art. 2 ust. 1 dyrektywy 2012/13 i brzmienie, analogiczne, art. 2 ust. 1 dyrektywy 2013/48 umożliwiają, przeciwnie, stwierdzenie, że pojęcie „postępowania karnego” w rozumieniu tych dyrektyw obejmuje także procedury związane z umieszczeniem w szpitalu psychiatrycznym, które, mimo że nie prowadzą do „skazania” na karę w ścisłym rozumieniu, obejmują jednak środek związany z ograniczeniem wolności – pod warunkiem że środek ten jest uzasadniony nie tylko względami terapeutycznymi, lecz także względami bezpieczeństwa, w odniesieniu do osób, które popełniły czyny stanowiące przestępstwo, lecz których stan umysłowy, w chwili dokonania czynów zabronionych, uzasadnia objęcie tych osób środkiem w postaci umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym, a nie sankcją karną, taką jak pozbawienie wolności.

Środki związane z ograniczeniem wolności takie jak środki związane z leczeniem psychiatrycznym lub medycznym rozpatrywane w postępowaniu głównym są objęte zakresem stosowania art. 5 EKPC i, w konsekwencji, art. 6 karty.

Z powyższego wynika, w świetle prawa do wolności i bezpieczeństwa zagwarantowanego na mocy art. 6 karty, że dyrektyw 2012/13 i 2013/48 nie można interpretować w sposób wyłączający z zakresu ich stosowania postępowanie sądowe umożliwiające nakazanie umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym osoby, która – w następstwie zakończenia wcześniejszego postępowania karnego – została uznana za sprawcę czynów stanowiących przestępstwo.

Wyrok TSUE z dnia 19 września 2019 r., C-467/18

Standard: 84396 (pełna treść orzeczenia)