Prawo oskarżonego do obecności na rozprawie (art. 8 D. 2016/343)

Prawo do obecności na rozprawie, ustanowione w art. 8 ust. 1 dyrektywy 2016/343, powinno być zagwarantowane w sposób taki, aby można było je wykonywać w postępowaniu karnym przed sądem, zgodnie z szczegółowymi warunkami odpowiadającymi wymogom rzetelnego procesu. I tak prawo to nie ogranicza się do zagwarantowania zwykłej obecności oskarżonego na rozprawach odbywających się w ramach dotyczącego go procesu, lecz wymaga, by osoba ta mogła skutecznie uczestniczyć w tym procesie i wykonywać w tym względzie prawo do obrony, które obejmuje prawo do przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia w toku postępowania karnego przed sądem.

Art. 8 ust. 1 dyrektywy 2016/343 stanowi, że państwa członkowskie zapewniają podejrzanym lub oskarżonym prawo do udziału w procesie. Zgodnie z art. 2 dyrektywy 2016/343 ma ona zastosowanie do osób fizycznych będących podejrzanymi lub oskarżonymi w postępowaniu karnym. Przepis ten ma zastosowanie na wszystkich etapach postępowania karnego, od chwili, gdy dana osoba staje się podejrzana lub zostaje oskarżona o popełnienie czynu zabronionego lub domniemanego czynu zabronionego, aż do uprawomocnienia się orzeczenia w przedmiocie ostatecznego rozstrzygnięcia, czy osoba ta popełniła dany czyn zabroniony.

Z art. 8 ust. 2 dyrektywy 2016/343 rozpatrywanego w świetle motywów 36 i 41 tej dyrektywy wynika, że na mocy przysługującego mu prawa do udziału w procesie oskarżony powinien mieć możliwość osobistego stawiennictwa na rozprawach odbywających się w ramach dotyczącego go procesu.

Jak wynika z motywu 33 dyrektywy, prawo podejrzanych i oskarżonych do obecności na rozprawie wywodzi się z prawa do rzetelnego procesu sądowego, zapisanego w art. 6 EKPC, któremu odpowiadają, art. 47 akapity drugi i trzeci oraz art. 48 karty. Wykładnia tych postanowień karty powinna zapewniać poziom ochrony, który nie narusza poziomu ochrony gwarantowanego przez art. 6 EKPC, tak jak wynika to z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka [wyrok z dnia 15 września 2022 r., DD, C-347/21).

Z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wynika, że obecność oskarżonego ma fundamentalne znaczenie dla zapewnienia rzetelnego procesu karnego oraz że obowiązek zagwarantowania oskarżonemu prawa do obecności na sali sądowej jest jednym z istotnych elementów przepisu art. 6 EKPC (zob. podobnie wyrok ETPC z dnia 18 października 2006 r., Hermi przeciwko Włochom).

Konkretniej Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, że w świetle prawa do obrony, zagwarantowanego w szczególności w art. 6 ust. 3 lit. d) EKPC, możliwość wzięcia przez oskarżonego udziału w rozprawie jest związana z prawem tej osoby do skutecznego uczestniczenia w jej procesie (zob. podobnie wyroki ETPC: z dnia 5 października 2006 r., Marcello Viola przeciwko Włochom; a także z dnia 15 grudnia 2011 r., Al‑Khawaja i Tahery przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, a prawo takiej osoby do przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia, wskazane w tym przepisie, stanowi szczególny aspekt prawa do rzetelnego procesu zagwarantowanego w art. 6 ust. 1 EKPC (zob. podobnie wyrok ETPC z dnia 19 lutego 2013 r., Gani przeciwko Hiszpanii).

Możliwość skonfrontowania oskarżonego ze świadkami w obecności sądu, która może ostatecznie rozstrzygnąć o winie lub niewinności tej osoby, stanowi jeden z istotnych elementów rzetelnego procesu karnego, ponieważ ocena wiarygodności świadka jest złożonym zadaniem, które zwykle nie może być zrealizowane poprzez zwykłe odczytanie treści oświadczeń tego świadka, jakie zaprotokołowano w protokołach rozpraw (zob. podobnie wyrok z dnia 29 lipca 2019 r., Gambino i Hyka, C‑38/18).

Wyrok TSUE z dnia 8 grudnia 2022 r., C-348/21

Standard: 84379 (pełna treść orzeczenia)

Prawo do obecności na rozprawie w postępowaniu karnym stanowi istotny element prawa do zapewnienia rzetelnego procesu ustanowionego w art. 47 akapity drugi i trzeci oraz w art. 48 karty praw podstawowych, które to artykuły, jak wynika z wyjaśnień dotyczących karty praw podstawowych, są odpowiednikami art. 6 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (zwanej dalej „EKPC”) [zob. podobnie wyroki: z dnia 24 maja 2016 r., Dworzecki, C-108/16 PPU; z dnia 19 maja 2022 r., -‑569/20].

Wykładnia art. 47 akapity drugi i trzeci oraz art. 48 karty praw podstawowych powinna zapewniać poziom ochrony, który nie narusza poziomu ochrony gwarantowanego przez art. 6 EKPC zgodnie z jego wykładnią dokonaną przez Europejski Trybunał Praw Człowieka [zob. podobnie wyrok z dnia 23 listopada 2021 r., C-564/19].

Z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wynika, że obecność oskarżonego ma fundamentalne znaczenie dla zapewnienia rzetelnego i sprawiedliwego procesu karnego oraz że obowiązek zagwarantowania oskarżonemu prawa do obecności na sali sądowej jest jednym z istotnych elementów art. 6 EKPC (wyrok ETPC z dnia 18 października 2006 r. w sprawie Hermi przeciwko Włochom).

Wyrok TSUE z dnia 15 września 2022 r., C-420/20

Standard: 84363 (pełna treść orzeczenia)