Wymóg niezwłocznego przyznania pełnomocnikowi z urzędu wynagrodzenia , jeżeli w zw. ze śmiercią strony wygasło umocowanie przed zakończeniem postępowania w instancji

Z art. 93 ust. 2 u.k.s.c. wynika obowiązek niezwłocznego wypłacenia wynagrodzenia przyznanego biegłemu i kuratorowi.

Wprawdzie ustawodawca nie wypowiedział się o tym wyraźnie, jednak także wniosek pełnomocnika z urzędu, którego umocowanie w związku ze śmiercią strony wygasło przed zakończeniem postępowania w instancji, sąd powinien rozpoznać niezwłocznie, tak samo jak wymienione wyżej wnioski biegłego, kuratora, czy wszystkie inne wnioski składane w toku postępowania przez strony i osoby zaangażowane w czynności procesowe. Nie można wymagać, by pełnomocnik z urzędu, którego umocowanie do działania za zmarłą stronę wygasło, oczekiwał na należne mu wynagrodzenie aż zakończoną się czynności procesowe, na które nie ma już żadnego wpływu i o których nie jest informowany. Nie sposób znaleźć racji za dopuszczalnością odmiennego traktowania podmiotów będących w podobnej sytuacji prawnej i procesowej. Akceptacja takiego stanu rzeczy mogłaby skutkować naruszeniem konstytucyjnej zasady równości przewidzianej w art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Jeżeli do ustalenia wysokości wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu, nieopłaconego przez stronę, dla której został ustanowiony, ma dojść przed zakończeniem postępowania w instancji, to wynagrodzenie to musi pokryć Skarb Państwa z uwagi na łączący go publicznoprawny stosunek z pełnomocnikiem (zob. uchwały Sądu Najwyższego z 5 kwietnia 1991 r., III CZP 22/91, z 20 maja 2011 r., III CZP 14/11, z 8 marca 2012 r., III CZP 2/12, oraz postanowienie SN z 28 marca 2012 r., V CZ 161/11).

Do ustawodawcy należy ustalenie rozwiązań pozwalających na zaliczenie tak ustalonego i wypłaconego wynagrodzenia do puli wydatków tylko tymczasowo ponoszonych przez Skarb Państwa ze środków budżetowych i podlegających następnie rozliczeniu między stronami oraz między nimi i wykładającym je tymczasowo Skarbem Państwa, przy zastosowaniu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 29 lipca 2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia egzekucji grzywien i kar pieniężnych orzeczonych w postępowaniu cywilnym, a także kosztów sądowych w sprawach cywilnych, przysługujących Skarbowi Państwa (Dz.U. z 2016 r., poz. 1227), wydanego na mocy art. 1064 k.p.c.

Zwrot przez stronę przegrywającą proces lub postępowanie sądowe wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu na rzecz Skarbu Państwa (art. 96 ust. 3, a przede wszystkim art. 113 ust. 1 u.k.s.c.) byłby konsekwencją zastosowania zasady odpowiedzialności za wynik procesu określonej w art. 98 § 1 i art. 520 § 2 k.p.c.

W razie wygaśnięcia umocowania do reprezentowania uczestnika postępowania o podział majątku wspólnego na skutek jego śmierci, o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej należnych adwokatowi lub radcy prawnemu za pomoc prawną udzieloną temu uczestnikowi z urzędu, sąd orzeka niezwłocznie po złożeniu wniosku przez pełnomocnika.

Uchwała SN z dnia 16 października 2024 r., III CZP 14/24

Standard: 84277 (pełna treść orzeczenia)