Prawo bezpłatnego dostępu do danych podlegających przetwarzaniu (art. 12 ust. 5 oraz art. 15 ust. 1 i 3 RODO)

Z art. 12 ust. 5 w związku z art. 15 ust. 1 i 3 RODO wynika z jednej strony prawo osoby, której dane dotyczą, do bezpłatnego uzyskania pierwszej kopii jej danych osobowych podlegających przetwarzaniu, a z drugiej strony przysługująca administratorowi możliwość pobierania, pod pewnymi warunkami, rozsądnej opłaty uwzględniającej koszty administracyjne lub odmowy podjęcia działań w związku z żądaniem informacji, jeżeli żądanie to jest ewidentnie nieuzasadnione lub nadmierne.

Art. 12 ust. 5 oraz art. 15 ust. 1 i 3 RODO należy interpretować w ten sposób, że na administratorze ciąży obowiązek bezpłatnego dostarczenia osobie, której dane dotyczą, pierwszej kopii jej danych osobowych podlegających przetwarzaniu, nawet jeśli jej wniosek jest uzasadniony celem niezwiązanym z celami wskazanymi w motywie 63 zdanie pierwsze wspomnianego rozporządzenia.

Art. 12 ust. 5 RODO ustanawia zasadę, która stanowi, że korzystanie przez osobę, której dane dotyczą, z prawa dostępu do jej danych polegających przetwarzaniu oraz do związanych z nimi informacji nie pociąga za sobą żadnych kosztów dla osoby, której dane dotyczą. Ponadto przepis ten przewiduje dwa powody, dla których administrator może albo pobrać rozsądną opłatę uwzględniającą koszty administracyjne, albo odmówić podjęcia działań w związku z żądaniem. Powody te odnoszą się do przypadków nadużycia prawa, w których wnioski osoby, której dane dotyczą, są „ewidentnie nieuzasadnione” lub „nadmierne”, w szczególności ze względu na swój ustawiczny charakter.

Prawo dostępu osoby, której dane dotyczą, do jej danych podlegających przetwarzaniu i do związanych z nimi informacji, które stanowi integralną część prawa do ochrony danych osobowych, jest zagwarantowane w art. 15 ust. 1 RODO. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu osoby, których dane dotyczą, mają prawo dostępu do swoich danych osobowych podlegających przetwarzaniu.

Z art. 15 ust. 3 RODO wynika, że administrator dostarcza kopię danych osobowych podlegających przetwarzaniu, a za wszelkie kolejne kopie, o które zwróci się osoba, której dane dotyczą, może on pobrać opłatę w rozsądnej wysokości. W tym względzie art. 15 ust. 4 RODO uściśla, że ust. 3 tego artykułu przyznaje tej osobie „prawo”. Administrator może zatem pobrać taką opłatę tylko wtedy, gdy osoba, której dane dotyczą, otrzymała już bezpłatnie pierwszą kopię swoich danych i ponownie wystąpuje z wnioskiem o te dane.

Z analizy językowej art. 15 ust. 3 zdanie pierwsze RODO wynika, że przepis ten przyznaje osobie, której dane dotyczą, prawo do uzyskania kopii jej – rozumianych szeroko – danych osobowych podlegających operacjom, które należy zakwalifikować jako „przetwarzanie dokonywane przez administratora tego przetwarzania” (wyrok z dnia 4 maja 2023 r., Österreichische Datenschutzbehörde i CRIF, C-487/21).

Ani brzmienie art. 12 ust. 5 RODO, ani brzmienie art. 15 ust. 1 i 3 tego rozporządzenia nie uzależniają bezpłatnego dostarczenia pierwszej kopii danych osobowych od powołania się przez te osoby na powód mający uzasadnić ich wnioski. Przepisy te nie dają zatem administratorowi możliwości wymagania uzasadnienia wniosku o udzielenie dostępu złożonego przez osobę, której dane dotyczą.

Art. 15 ust. 1 gwarantuje osobie, której dane dotyczą, prawo dostępu do jej danych osobowych (zob. podobnie wyrok z dnia 22 czerwca 2023 r., Pankki S, C-579/21).

W związku z tym art. 12 ust. 5 oraz art. 15 ust. 1 i 3 RODO należą do przepisów mających gwarantować to prawo do dostępu oraz przejrzystość sposobów przetwarzania danych osobowych względem osoby, której dane dotyczą [zob. podobnie wyrok z dnia 12 stycznia 2023 r., Österreichische Post (Informacje odnoszące się do odbiorców danych osobowych), C-154/21).

Zasada bezpłatności pierwszej kopii danych oraz brak konieczności powołania się na szczególny powód uzasadniający wniosek o udzielenie dostępu przyczyniają się zaś nieuchronnie do ułatwienia osobie, której dane dotyczą, wykonywania praw przyznanych jej w RODO.

W konsekwencji, biorąc pod uwagę znaczenie, jakie RODO przypisuje prawu dostępu do danych osobowych podlegających przetwarzaniu, zagwarantowanemu w art. 15 ust. 1 RODO dla osiągnięcia takich celów, wykonywanie tego prawa nie może podlegać warunkom, które nie zostały wyraźnie przewidziane przez prawodawcę Unii, takim jak obowiązek powołania się na jeden z powodów wymienionych w motywie 63 zdanie pierwsze RODO.

Wyrok TSUE z dnia 26 października 2023 r., C-307/22

Standard: 84039 (pełna treść orzeczenia)