Zachowanie pasażera zakłócające porządek na pokładzie samolotu jako nadzwyczajna okoliczność w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozp. 261/2004)

Artykuł 5 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że zachowanie pasażera zakłócające porządek na pokładzie samolotu, które uzasadniało zboczenie przez dowódcę statku powietrznego z trasy lotu w kierunku lotniska innego niż lotnisko docelowe w celu usunięcia z pokładu owego pasażera i wyładunku jego bagaży, jest objęte zakresem pojęcia „nadzwyczajnych okoliczności” w rozumieniu tego przepisu, chyba że obsługujący lot przewoźnik lotniczy przyczynił się do wystąpienia owego zachowania, względnie zaniechał podjęcia środków stosownych w świetle oznak zapowiadających wystąpienie takiego zachowania, czego zweryfikowanie spoczywa na sądzie odsyłającym.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem za „nadzwyczajne okoliczności” w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 można uznać zdarzenia, które ze względu na swój charakter lub swoje źródło nie wpisują się w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego i nie pozwalają mu na skuteczne panowanie nad nimi, przy czym te dwie przesłanki są kumulatywne (wyroki: z dnia 4 kwietnia 2019 r., Germanwings, C-501/17; z dnia 12 marca 2020 r., Finnair, C-832/18). Zgodnie z motywem 14 owego rozporządzenia takie okoliczności mogą zaistnieć w szczególności w przypadku wystąpienia zagrożenia bezpieczeństwa (wyrok z dnia 22 grudnia 2008 r., Wallentin-Hermann, C-549/07).

Zachowanie pasażera zakłócające porządek na pokładzie samolotu, uzasadniające, by dowódca statku powietrznego, do którego należy, zgodnie z art. 6 konwencji tokijskiej oraz pkt 7.d załącznika IV do rozporządzenia nr 216/2008, podjęcie wszelkich niezbędnych środków w interesie bezpieczeństwa, zboczył z trasy odnośnego lotu w kierunku innego portu lotniczego niż port docelowy w celu usunięcia z pokładu tego pasażera i wyładunku jego bagaży, rzeczywiście zagraża bezpieczeństwu tego lotu.

Prawodawca Unii wskazał, jak wynika z art. 4 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 376/2014 w związku z art. 2 pkt 7 tego rozporządzenia, art. 1 rozporządzenia wykonawczego 2015/1018 z dnia 29 czerwca 2015 r. ustanawiającego wykaz klasyfikujący zdarzenia w lotnictwie cywilnym, które muszą być zgłaszane zgodnie z rozporządzeniem nr 376/2014 i pkt 6 ppkt 2 załącznika I do tego rozporządzenia, że trudności w panowaniu nad pasażerami odurzonymi, agresywnymi lub niesfornymi mogą stwarzać znaczące ryzyko dla bezpieczeństwa lotniczego i z tego względu wymagają zgłoszenia za pośrednictwem systemu obowiązkowego zgłaszania przewidzianego w art. 4 ust. 1 rozporządzenia nr 376/2014.

Zachowanie pasażera zakłócające porządek na pokładzie samolotu na tyle poważne, że uzasadniało ono zboczenie przez dowódcę statku powietrznego z trasy odnośnego lotu, nie wpisuje się w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego.

Sytuację należy jednak postrzegać inaczej, jeżeli okaże się – czego zweryfikowanie należy do sądu odsyłającego – że dany obsługujący przewoźnik lotniczy przyczynił się do wystąpienia zakłócającego porządek zachowania danego pasażera lub jeżeli przewoźnik ten był w stanie przewidzieć wystąpienie takiego zachowania i podjąć odpowiednie środki w momencie, w którym mógł to uczynić bez znaczącego wpływu na przebieg danego lotu, opierając się na oznakach zapowiadających wystąpienie takiego zachowania.

Jeżeli chodzi o ostatnią z przedstawionych hipotez, może się ona skonkretyzować w szczególności, gdy obsługujący przewoźnik lotniczy dokona przyjęcia na pokład pasażera wykazującego zaburzenia zachowania już zanim wsiadł na pokład, a nawet podczas wsiadania na pokład, mimo iż zgodnie z pkt „NCC.GEN.106 Obowiązki i uprawnienia pilota dowódcy [statku powietrznego]” lit. b) załącznika VI do rozporządzenia nr 965/2012 dowódca statku powietrznego jest uprawniony do odmowy przewozu lub do usunięcia z pokładu statku powietrznego każdej osoby lub każdej części bagażu lub ładunku, która może stwarzać zagrożenie dla bezpieczeństwa statku powietrznego lub osób znajdujących się na jego pokładzie.

W takiej sytuacji, nawet jeśli zachowanie pasażera zakłócające porządek na pokładzie samolotu nie wpisuje się w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego, mógł on jednak nad nim skutecznie zapanować, co wyklucza możliwość zakwalifikowania takiego zachowania jako „nadzwyczajnej okoliczności” w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004.

Wyrok TSUE z dnia 11 czerwca 2020 r., C-74/19

Standard: 83701 (pełna treść orzeczenia)