Krąg osób legitymowanych do dochodzenia roszczeń o zadośćuczynienie (art. 446[2] k.c.) i o zasądzenie odpowiedniej sumy na wskazany przez nich cel społeczny (art. 448 § 2 w zw. z art. 446[2] k.c.).

Status członka rodziny, rozumianej w świetle ścisłej wykładni uregulowań Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, determinuje nie tylko powstanie dobra osobistego w postaci więzi rodzinnej, ale również powstanie kręgu osób legitymowanych do dochodzenia roszczeń o zadośćuczynienie (art. 446[2] k.c.) i o zasądzenie odpowiedniej sumy na wskazany przez nich cel społeczny (art. 448 § 2 w zw. z art. 446[2] k.c.).

Rodzinę w rozumieniu k.r.o. przede wszystkim konstytuują, przynajmniej przez jej założenie, małżonkowie. Z art. 91 § 1 k.r.o. wynika z kolei, że do rodziny zaliczono również dzieci, statuując ich obowiązek przyczyniania się do pokrywania kosztów jej utrzymania, jeśli posiadają dochody z własnej pracy. Zatem rodzinę tworzą już sami małżonkowie. Na gruncie prawa rodzinnego rodzina jest więc sformalizowaną wspólnotą opartą na zawartym związku małżeńskim. Nie można zatem uznać za rodzinę - w jej normatywnym obrazie - konkubinatu, rozumianego jako trwały związek kobiety i mężczyzny (różnica płci traci zresztą ostatnio swoje znaczenie jako wyznacznik konkubinatu), niepoparty jednak zawiązaniem formalnego węzła małżeńskiego. Zaliczenie w skład rodziny również dzieci małżonków nadaje jej ostatecznie kształt malej, dwupokoleniowej tylko wspólnoty. Polski prawodawca odstępuje od przedstawionego modelu rodziny jedynie w wypadku regulowania instytucji alimentacji. Klasyczny obowiązek alimentacyjny wiąże bowiem szerszy krąg krewnych (nie tylko rodziców i ich dzieci), wliczając w to również osoby związane stosunkiem przysposobienia (adopcji) oraz niektórych powinowatych (zob. art. 129, art. 131 i art. 144 k.r.o.).

Skład rodziny małej opiera się zatem na stosunku prawnorodzinnym, jaki powstaje w wyniku zawarcia małżeństwa lub urodzenia dziecka. Oznacza to, że do rodziny założonej przez małżonków należą nie tylko ich wspólne dzieci, ale i dziecko jednego z małżonków (pasierb) wychowujące się w rodzinnym gospodarstwie domowym. Oczywiście rodziną jest już sama para małżonków.

Nie powinno być sporne, że pojęciem rodziny powinna być objęta również tzw. rodzina niepełna (np. matka wychowująca samotnie dziecko). Decyduje o tym fakt urodzenia dziecka. Zdarzenie to determinuje zatem w istocie pojęcie rodziny, bowiem status małżonków staje się irrelewantny dla uznania, iż istnieje rodzina wówczas, gdy dochodzi do narodzin dziecka. W takim bowiem przypadku rodzinę tworzą wraz z dzieckiem zarówno małżonkowie, jak i osoby niepozostające w związku małżeńskim, choćby też nie pozostawały we wspólnym pożyciu. Rodzinę tworzą zatem zawsze osoby powiązane węzłami pokrewieństwa z dzieckiem jako jego rodzice zarówno wobec niego, jak i między sobą (jako małżonkowie względnie rodzice dziecka niepozostający w związku małżeńskim). Taki zakres pojęcia „rodziny” pozostaje zgodny zarówno z art. 18 Konstytucji RP, jak i rozumieniem tego terminu na gruncie k.r.o. W tym zakresie można zatem uznać, iż ukształtowane zostają więzi określane przez ustawodawcę jako „rodzinne”.

Wyrok SN z dnia 27 marca 2024 r., II CSKP 2244/22

Standard: 83492 (pełna treść orzeczenia)