Retroaktywny charakter przepisu art. 446[2] k.c.)
Szkoda pośrednia; niemożność nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej przez najbliższych członków rodziny poszkodowanego (art. 446[2] k.c.)
Artykuł 446[2] k.c. znajdzie zastosowanie również do stanów faktycznych sprzed jego wejścia w życie, a więc sprzed 19 września 2021 r.
Nowela z 2021 r., poza wprowadzeniem art. 446[2] k.c., zawiera dodatkowo przepis intertemporalny. Zgodnie z art. 2 ustawy nowelizującej, do zdarzeń, których skutkiem jest niemożność nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej przez najbliższych członków rodziny z poszkodowanym z powodu wyrządzenia u niego ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepis art. 4462 ustawy zmienianej w art. 1.
Niewątpliwie przepis ten ma charakter retroaktywny. Zawsze uregulowanie takiego typu wywołuje kontrowersje, w szczególności u osób potencjalnie zobowiązanych, w tym zakładów ubezpieczeń. Tym niemniej powyższe rozwiązanie w takim zakresie należy uznać za obowiązujące, norma bowiem weszła w życie, stanowi element obowiązującego systemu prawnego i pozostaje w zgodzie z art. 3 k.c., który stanowi, że ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba że to wynika z jej brzmienia lub celu. Trafnie przyjmuje się w doktrynie, że w wykładni art. 3 pojęcie ustawy jest rozumiane szeroko. Uwzględnia ono nie tylko ustawy, lecz także rozporządzenia wydane na podstawie delegacji ustawowej, oraz obejmuje nie tylko Kodeks cywilny i ustawy go nowelizujące, lecz wszystkie akty prawne (przepisy w nich zawarte) regulujące stosunki cywilnoprawne.
Wyrok SN z dnia 27 marca 2024 r., II CSKP 2244/22
Standard: 83489 (pełna treść orzeczenia)
Ustawodawca z dniem 19 września 2021 r. wprowadził nowy art. 446[2] k.c. ustanawiający możliwość przyznania zadośćuczynienia pieniężnego najbliższemu członkowi rodziny osoby, z którą wskutek czynu niedozwolonego nie można nawiązać lub kontynuować więzi rodzinnej. Na podstawie art. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny nowy przepis dotyczy także czynów niedozwolonych mających miejsce przed 19 września 2021 r.
Ustanawiając nowy art. 446[2] k.c. z mocą wsteczną ustawodawca nie przewidział okresu przejściowego co do zakresu odpowiedzialności ubezpieczycieli. Przy określeniu sumy gwarancyjnej niezależnie od liczby uprawnionych do świadczenia, tj. w sposób obowiązujący od 1 stycznia 2006 r., ubezpieczyciele mieli gwarancję, że ich odpowiedzialność za skutki jednego zdarzenia i tak nie przekroczy sumy gwarancyjnej, mimo znacznego poszerzenia liczby uprawnionych do zadośćuczynienia. Jednakże w przypadku zdarzeń sprzed 1 stycznia 2006 r. przyznanie najbliższym poszkodowanego prawa do zadośćuczynienia oznacza zwielokrotnienie sumy ubezpieczenia z mocą wsteczną, co byłoby sprzeczne z art. 2 Konstytucji.
Prokonstytucyjna wykładnia art. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny wymaga dostrzeżenia, że nadanie art. 446[2] k.c. mocy wstecznej dotyczyło obecnego, obowiązującego od 1 stycznia 2006 r. sposobu ustalania górnej granicy odpowiedzialności ubezpieczyciela. Ustawodawca nie dostrzegł, że przed 1 stycznia 2006 r. górną granicą odpowiedzialności ubezpieczyciela nie była suma gwarancyjna znana ubezpieczycielowi w chwili kalkulowania składki, lecz granicą tą była suma gwarancyjna pomnożona przez liczbę poszkodowanych jednym zdarzeniem. Bez naruszenia art. 2 Konstytucji nie można liczby poszkodowanych w zdarzeniu powiększyć z mocą wsteczną o najbliższych poszkodowanych.
Sąd Najwyższy uznał, że art. 446[2] k.c. nie może zostać zastosowany w niniejszej sprawie, dotyczącej zdarzenia z 5 czerwca 2005 r., i pierwszeństwo ma art. 4 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, ustawy o działalności ubezpieczeniowej oraz ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym nakazujący rozstrzygnięcie sprawy w świetle stanu prawnego obowiązującego do 1 stycznia 2006 r.
Wyrok SN z dnia 25 kwietnia 2023 r., II CSKP 574/22
Standard: 83464 (pełna treść orzeczenia)