Współprzyczynienie do powstania błędu przez składającego oświadczenie

Współprzyczynienie do powstania błędu przez składającego oświadczenie nie wyklucza a limine skutecznego powołania się przez niego na błąd przy zawieraniu umowy. 

Zgodnie z dominującym poglądem dla stwierdzenia, że adresat oświadczenia woli wywołał błąd w rozumieniu art. 84 § 1 k.c., nie jest konieczne, by zachowanie adresata było wyłączną przyczyną (w aspekcie zależności typu sine qua non) powstania błędu, a wystarczy, iż jest współprzyczyną (por. wyroki SN z dnia 12 października 2000 r., IV CKN 144/00, z dnia 14 stycznia 2009 r., IV CSK 358/08, z dnia 13 grudnia 2012 r., V CSK 25/12, z dnia 19 listopada 2015 r., IV CSK 11/15 i z dnia 20 stycznia 2017 r., I CSK 66/16).

Stopień wymaganego współprzyczynienia nie jest precyzowany, jednakże z pewnością musi być ono wystarczająco poważne, trudno bowiem uznać – byłoby to sprzeczne z widocznym na gruncie art. 84 k.c. dążeniem do starannego wyważenia interesów obu stron – za zasadne obciążenie adresata negatywnymi konsekwencjami błędu oświadczającego w sytuacji, w której to błądzący głównie przyczynił się powstania tego błędu. Z tego punktu widzenia istotne może być także to, czy stronom można postawić zarzut zawinionego zachowania, jak również stopień tego zawinienia. Wprawdzie co do zasady przyjmuje się – i w tym względzie należy przyznać skarżącemu rację – że prawo polskie nie wyłącza możliwości powołania się na błąd ze względu na występujące po stronie błądzącego brak dbałości o własne interesy, nieostrożność albo niedbalstwo, nawet przy uwzględnieniu zawodowego charakteru działalności (por. wyroki SN z dnia 17 czerwca 2014 r., I CSK 401/13, z dnia 19 listopada 2015 r., IV CSK 11/15, z dnia 20 stycznia 2017 r., I CSK 66/16 i z dnia 9 lutego 2017 r., III CSK 60/16), jednakże znanej obcym porządkom prawnym konstrukcji błędu niewybaczalnego nie sposób odrzucić a limine (por. implicite wyroki SN z dnia 8 marca 2012 r., III CSK 221/11 i z dnia 17 maja 2012 r., I CSK 454/11).

W doktrynie bowiem trafnie zwraca się uwagę, że trudno uzasadnić aksjologicznie i zaakceptować możliwość powołania się przez błądzącego na błąd, jeżeli wynikał on przede wszystkim z jego rażącego czy choćby ciężkiego niedbalstwa, a zachowanie adresata, będące współprzyczyną błędu, nie było zawinione.

Wyrok SN z dnia 9 września 2022 r., II CSKP 264/22

Standard: 83462 (pełna treść orzeczenia)