Termin płatności w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem są organy publiczne (art. 4 ust. ust. 3–6 D. 2011/7)

Art. 4 ust. 3–6 dyrektywy 2011/7 należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on przepisom krajowym przewidującym w sposób ogólny, w odniesieniu do wszystkich transakcji handlowych między przedsiębiorstwami a organami publicznymi, maksymalny termin płatności wynoszący 60 dni kalendarzowych, także w tym w przypadku gdy termin ten składa się z początkowego 30-dniowego terminu w ramach procedury przyjęcia lub weryfikacji zgodności dostarczonych towarów lub usług z umową, a następnie dodatkowego 30-dniowego terminu na zapłatę uzgodnionej ceny.

Art. 4 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2011/7 nakłada na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia w ramach transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest organ publiczny, aby termin płatności nie przekraczał 30 dni kalendarzowych liczonych od daty wystąpienia okoliczności faktycznych wymienionych w szczególności w ppkt (iv) tego przepisu.

Zgodnie z art. 4 ust. 3 lit. a) ppkt (iv) dyrektywy 2011/7 „w przypadku gdy procedura przyjęcia lub weryfikacji, za pomocą której ma zostać potwierdzana zgodność towarów lub usług z umową, przewidziana jest w ustawie lub w umowie i jeśli dłużnik otrzyma fakturę lub równoważne wezwanie do zapłaty przed datą takiego przyjęcia lub weryfikacji”, maksymalny termin zapłaty wynoszący 30 dni kalendarzowych należy liczyć od daty takiego przyjęcia lub weryfikacji.

Artykuł 4 ust. 5 dyrektywy 2011/7 w związku z jej motywem 26 zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia, aby maksymalny czas trwania procedury przyjęcia lub weryfikacji, o której mowa w ust. 3 lit. a) ppkt (iv) tego artykułu, nie przekraczał 30 dni kalendarzowych od daty otrzymania towarów lub usług, chyba że w umowie oraz w jakiejkolwiek dokumentacji przetargowej wyraźnie ustalono inaczej i pod warunkiem że nie jest to rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela w rozumieniu art. 7.

Z łącznego brzmienia tych przepisów wynika z jednej strony, że dyrektywa 2011/7 nie traktuje procedury przyjęcia lub weryfikacji jako właściwej transakcjom handlowym między organami publicznymi a przedsiębiorstwami, a z drugiej strony, że jeżeli procedura ta „przewidziana jest w ustawie lub w umowie”, jej maksymalny termin wynosi 30 dni kalendarzowych i może zostać przekroczony jedynie w wyjątkowych przypadkach, na warunkach przewidzianych w art. 4 ust. 5 tej dyrektywy.

Z art. 4 ust. 6 dyrektywy 2011/7 w związku z jej motywem 23 wynika, że aby ogólny termin płatności wynoszący 30 dni mógł zostać przedłużony, takie przedłużenie musi być wyraźnie przewidziane w umowie i musi być obiektywnie uzasadnione szczególnym charakterem lub szczególnymi elementami tej umowy. Tak przedłużony termin nie może w żadnym wypadku przekraczać 60 dni kalendarzowych. Ponadto jeżeli organ władzy publicznej wykonuje działalność gospodarczą o charakterze przemysłowym lub handlowym polegającą na oferowaniu towarów i usług lub udzielaniu świadczeń zdrowotnych, państwa członkowskie mają możliwość zgodnie z art. 4 ust. 4 akapit pierwszy lit. a) i b) tej dyrektywy przedłużenia terminu płatności maksymalnie do 60 dni kalendarzowych.

Z przepisów art. 4 ust. 3–6 dyrektywy 2011/7 wynika, że stosowanie do transakcji handlowych między przedsiębiorstwami a organami publicznymi terminu płatności dłuższego niż 30 dni kalendarzowych, maksymalnie do 60 dni kalendarzowych, ma charakter wyjątkowy i powinno być ograniczone do pewnych ściśle określonych przypadków, w tym w szczególności tych wyraźnie wymienionych w art. 4 ust. 4 akapit pierwszy lit. a) i b) [zob. podobnie wyrok z dnia 28 stycznia 2020 r., Komisja/Włochy (Dyrektywa w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach), C-122/18].

Ta literalna i systemowa wykładnia art. 4 dyrektywy 2011/7 znajduje potwierdzenie w celach realizowanych przez tę dyrektywę, w szczególności w celu polegającym na obowiązku nałożenia przez państwa członkowskie na organy publiczne rygorystycznych obowiązków w odniesieniu do ich transakcji z przedsiębiorstwami. Jak wynika w istocie z łącznej lektury motywów 3, 9 i 23 wspomnianej dyrektywy, organy publiczne, które realizują znaczną liczbę płatności na rzecz przedsiębiorstw, korzystają z bardziej bezpiecznych, przewidywalnych i trwałych źródeł dochodów niż przedsiębiorstwa, mogą uzyskać finansowanie na o wiele bardziej atrakcyjnych niż one warunkach oraz są w mniejszym stopniu niż przedsiębiorstwa uzależnione od budowania trwałych stosunków handlowych z klientami. Ponadto długie terminy płatności na rzecz tych organów, podobnie jak opóźnienia w płatnościach, prowadzą do nieuzasadnionych kosztów po stronie tych przedsiębiorstw, mają negatywny wpływ na ich płynność finansową i komplikują zarządzanie ich finansami, a także negatywnie wpływają na ich konkurencyjność i rentowność, gdyż z powodu opóźnień w płatnościach zmuszone są one sięgać do zewnętrznych źródeł finansowania [zob. podobnie wyrok z dnia 28 stycznia 2020 r., Komisja/Włochy (Dyrektywa w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach), C-122/18].

Wyrok TSUE z dnia 20 października 2022 r., C-585/20

Standard: 83005 (pełna treść orzeczenia)

Z łącznej lektury przepisów art. 2 pkt 2 i 3, art. 3 ust. 1 i art. 4 ust. 1 dyrektywy 2011/7 wynika, że jeżeli, jak w niniejszej sprawie, organ publiczny jest wierzycielem względem przedsiębiorstwa, sytuacja ta nie wchodzi w zakres pojęcia „transakcji handlowej” w rozumieniu art. 2 pkt 1 tej dyrektywy.

Z uwagi na te różnice między organami publicznymi a przedsiębiorstwami oraz na to, że – jak wynika z motywu 9 dyrektywy 2011/7 – organy publiczne dokonują na rzecz przedsiębiorstw znacznej liczby płatności, prawodawca Unii uznał za właściwe ustanowienie w art. 4 dyrektywy 2011/7 przepisów mających zastosowanie wyłącznie do przedsiębiorstw będących wierzycielami kwot pieniężnych w odniesieniu do organów publicznych, którym dostarczyły one towary lub świadczyły usługi, nie wskazując przy tym tych organów publicznych jako wierzycieli względem przedsiębiorstw.

Z art. 2 pkt 1 dyrektywy 2011/7 w związku z kontekstem, w jaki ten przepis się wpisuje, i celami realizowanymi przez tę dyrektywę wynika, że jeżeli organ publiczny w rozumieniu pkt 2 tego artykułu jest wierzycielem kwoty pieniężnej wobec przedsiębiorstwa, stosunki między tymi dwoma podmiotami nie wchodzą w zakres pojęcia „transakcji handlowej” w rozumieniu tego przepisu, a zatem są wyłączone z zakresu stosowania tej dyrektywy.

W zakresie, w jakim Skarb Państwa objęty zakresem pojęcia „organu publicznego” w rozumieniu art. 2 pkt 2 dyrektywy 2011/7 jest wierzycielem kwot pieniężnych należnych od przedsiębiorstwa tytułem wynagrodzenia za użytkowanie wieczyste, nie została spełniona pierwsza przesłanka kwalifikacji transakcji jako „transakcji handlowej” w rozumieniu art. 2 pkt 1 dyrektywy 2011/7. W tych okolicznościach Skarb Państwa nie ma prawa do ustawowych odsetek za opóźnienie w płatnościach przewidzianych w art. 4 ust. 1 tej dyrektywy.

Wyrok TSUE z dnia 13 stycznia 2022 r., C-327/20

Standard: 83009 (pełna treść orzeczenia)