Zrzeczenie się przez wierzyciela odsetek za opóźnienia w płatnościach albo rekompensaty za koszty odzyskiwania należności

Art. 7 ust. 2 i 3 dyrektywy 2011/7 należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie praktyce, zgodnie z którą, w przypadku opóźnień w płatnościach krótszych niż miesiąc, wierzyciel nie będzie dochodzić odsetek za opóźnienia w płatnościach ani rekompensaty za koszty odzyskiwania należności w zamian za spłatę kwoty głównej wymagalnych wierzytelności, pod warunkiem że działając w ten sposób, wierzyciel dobrowolnie wyraził zgodę na zrzeczenie się zapłaty kwot należnych z tytułu tych odsetek i tej rekompensaty.

Z przepisów tych wynika, że ograniczają się one do zagwarantowania, iż okoliczności określone w szczególności w art. 3 ust. 1 i art. 6 dyrektywy 2011/7 przyznają wierzycielowi prawo do dochodzenia odsetek za opóźnienia w płatnościach i rekompensaty za koszty odzyskiwania należności. Jak wynika z motywu 28 tej dyrektywy, brak możliwości wykluczenia takiego prawa w drodze umowy ma uniemożliwić nadużywanie swobody umów ze szkodą dla wierzyciela, który w chwili zawierania danej umowy nie może się go zrzec (zob. analogicznie wyrok z dnia 16 lutego 2017 r., IOS Finance EFC, C-555/14).

Celem art. 7 ust. 2 i 3 dyrektywy 2011/7 jest zapobieżenie temu, by zrzeczenie się przez wierzyciela odsetek za opóźnienie w płatnościach lub rekompensaty za koszty odzyskiwania należności następowało z chwilą zawarcia umowy, czyli w chwili wykonywania przez wierzyciela swobody umów, a więc istnienia ryzyka nadużycia tej swobody przez dłużnika, na szkodę wierzyciela (wyrok z dnia 16 lutego 2017 r., IOS Finance EFC, C-555/14).

Jeśli natomiast przesłanki z dyrektywy 2011/7 zostaną spełnione i odsetki za opóźnienia w płatnościach oraz rekompensata za koszty odzyskiwania należności staną się wymagalne, wierzyciel, zważywszy na przysługującą mu swobodę umów, powinien móc zrzec się kwot należnych z tytułu tych odsetek i tej rekompensaty, w szczególności w zamian za niezwłoczną spłatę kwoty głównej. Znajduje to zresztą potwierdzenie w motywie 16 tej dyrektywy, który wyjaśnia, że nie powinna ona zobowiązywać wierzycieli do żądania zapłaty odsetek za opóźnienia w płatnościach (wyrok z dnia 16 lutego 2017 r., IOS Finance EFC, C-555/14).

Zatem z dyrektywy 2011/7 nie wynika, że akt ten stoi na przeszkodzie temu, by wierzyciel dobrowolnie zrzekł się prawa do wymagania odsetek za opóźnienia w płatnościach oraz rekompensaty za koszty odzyskiwania należności. Natomiast takie zrzeczenie się zależne jest od wyrażenia na nie zgody w faktycznie dobrowolny sposób, czyli nie może ono stanowić nadużycia swobody umów wierzyciela, za które odpowiedzialność należy przypisać dłużnikowi (wyrok z dnia 16 lutego 2017 r., IOS Finance EFC, C-555/14).

Wyrok TSUE z dnia 20 października 2022 r., C-406/21

Standard: 83002 (pełna treść orzeczenia)

Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych, a w szczególności jej art. 7 ust. 2 i 3, należy interpretować w ten sposób, że nie stoi ona na przeszkodzie obowiązywaniu przepisów krajowych, takich jak te rozpatrywane w postępowaniu głównym, pozwalających na to, by wierzyciel zrzekł się dochodzenia odsetek za opóźnienia w płatnościach i rekompensaty za koszty odzyskiwania należności w zamian za niezwłoczną spłatę kwoty głównej wymagalnych wierzytelności, pod warunkiem że takie zrzeczenie się będzie dobrowolne, co powinien sprawdzić sąd odsyłający.

Celem art. 7 ust. 2 i 3 dyrektywy 2011/7 jest zapobieżenie temu, by zrzeczenie się przez wierzyciela odsetek za opóźnienie w płatnościach lub rekompensaty za koszty odzyskiwania należności następowało z chwilą zawarcia umowy, czyli w chwili wykonywania przez wierzyciela swobody umów, a więc możliwości ryzyka nadużycia tej swobody przez dłużnika, na szkodę wierzyciela. Jeśli natomiast przesłanki z dyrektywy 2011/7 zostaną spełnione i odsetki za opóźnienia w płatnościach oraz rekompensata za koszty odzyskiwania należności staną się wymagalne, wierzyciel, zważywszy na przysługującą mu swobodę umów, powinien móc zrzec się kwot należnych z tytułu tych odsetek i rekompensaty, w szczególności w zamian za niezwłoczną spłatę kwoty głównej.

Z dyrektywy 2011/7 nie wynika, że akt ten stoi na przeszkodzie temu, by wierzyciel dobrowolnie zrzekł się prawa do wymagania odsetek za opóźnienia w płatnościach oraz rekompensaty za koszty odzyskiwania należności.  Natomiast takie zrzeczenie się zależne jest od wyrażenia na nie zgody w faktycznie dobrowolny sposób, czyli nie może ono samo z kolei stanowić nadużycia swobody umów wierzyciela, za które odpowiedzialność należy przypisać dłużnikowi.

Wyrok TSUE z dnia 16 lutego 2017 r., C-555/14

Standard: 83026 (pełna treść orzeczenia)