Niedopuszczalność oddalania żądań zapłaty rekompensaty z uwagi na nadużycie prawa, gdy opóźnienie jest nieznaczne lub wierzytelność jest niewielka

Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych należy interpretować w ten sposób, że: stoi on na przeszkodzie praktyce sądów krajowych polegającej na oddalaniu powództw o uzyskanie przewidzianej w tym przepisie stałej minimalnej kwoty stanowiącej rekompensatę za koszty odzyskiwania należności ze względu na to, że opóźnienie w płatnościach dłużnika jest nieznaczne lub że kwota długu, której dotyczy opóźnienie w płatnościach dłużnika, jest niewielka.

Art. 6 ust. 2 dyrektywy nakłada na państwa członkowskie obowiązek czuwania nad tym, aby owa minimalna stała kwota była należna automatycznie, nawet w braku przypomnienia skierowanego do dłużnika, oraz aby stanowiła dla wierzyciela rekompensatę za poniesione przez niego koszty odzyskiwania należności.

Nic w treści art. 3 ust. 1, art. 4 ust. 1 czy art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 nie wskazuje na to, by minimalna stała kwota przewidziana w tym ostatnim przepisie nie była należna w przypadku nieznacznego opóźnienia w płatnościach lub w związku z niską kwotą danej wierzytelności, za które to opóźnienie dłużnik ponosi wyłączną odpowiedzialność.

Z wykładni językowej i systemowej art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 wynika zatem, że minimalna stała kwota w wysokości 40 EUR stanowiąca rekompensatę za koszty odzyskiwania należności jest należna wierzycielowi, który wypełnił swoje zobowiązania, w odniesieniu do każdej płatności, która nie została dokonana w terminie w ramach wynagrodzenia za transakcję handlową, bez względu na to, jaka jest kwota wierzytelności, której dotyczy opóźnienie w płatności, czy długość tego opóźnienia.

taka wykładnia art. 6 dyrektywy 2011/7 znajduje potwierdzenie w celu tej dyrektywy. Z art. 1 ust. 1 tej dyrektywy, interpretowanego w świetle jej motywów 12 i 19, wynika bowiem, że ma ona na celu nie tylko zniechęcanie do opóźnień w płatnościach, poprzez zapobieganie sytuacjom, w których opóźnienia takie są korzystne finansowo dla dłużnika ze względu na niski poziom odsetek lub brak ich naliczenia w takiej sytuacji, ale również skuteczną ochronę wierzyciela przed takimi opóźnieniami. Rzeczony motyw 19 wyjaśnia, po pierwsze, że koszty odzyskiwania należności powinny obejmować również odzyskiwanie kosztów administracyjnych oraz rekompensatę za koszty wewnętrzne poniesione z powodu opóźnień w płatnościach oraz, po drugie, że rekompensata w postaci stałej kwoty powinna mieć na celu ograniczenie kosztów administracyjnych i wewnętrznych związanych z odzyskiwaniem należności [zob. podobnie wyroki: z dnia 20 października 2022 r., BFF Finance Iberia, C-585/20; a także z dnia 1 grudnia 2022 r., C-419/21].

Z tej perspektywy ani niska kwota należnej wierzytelności, ani nieznaczny charakter opóźnienia w płatnościach nie mogą uzasadniać zwolnienia dłużnika z zapłaty minimalnej stałej kwoty należnej tytułem rekompensaty za koszty odzyskiwania należności za każde opóźnienie w płatności, za które ponosi on wyłączną odpowiedzialność. Takie zwolnienie prowadziłoby do pozbawienia wszelkiej skuteczności (effet utile) art. 6 dyrektywy 2011/7.

W art. 7 ust. 3 uściślono, że do celów ust. 1 tego artykułu „warunek umowy lub praktykę, które wykluczają rekompensatę za koszty odzyskiwania należności, o której mowa w art. 6, uznaje się za rażąco nieuczciwe” [zob. podobnie wyroki: z dnia 20 października 2022 r., BFF Finance Iberia, C-585/20; z dnia 1 grudnia 2022 r., X (Dostawy produktów medycznych), C-419/21).

W zakresie, w jakim art. 5 polskiego kodeksu cywilnego nie można interpretować w sposób zgodny z art. 6 dyrektywy 2011/7, którego wykładni dokonano w pkt 26–28 niniejszego wyroku, i w świetle wymogów przypomnianych w poprzednim punkcie, sąd krajowy, do którego należy w ramach jego kompetencji stosowanie przepisów prawa Unii, zobowiązany jest zapewnić pełną ich skuteczność, w razie konieczności z własnej inicjatywy, nie stosując przepisu prawa krajowego takiego jak przepis rozpatrywany w postępowaniu głównym, także późniejszego, bez konieczności żądania lub oczekiwania na uprzednie uchylenie tego przepisu w drodze ustawodawczej lub w jakimkolwiek innym trybie konstytucyjnym (wyrok z dnia 24 czerwca 2019 r., Popławski, C-573/17).

Wyrok TSUE z dnia 11 lipca 2024 r., C-279/23

Standard: 82976 (pełna treść orzeczenia)

Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 w związku z ust. 3 tego artykułu i art. 7 ust. 1 akapit drugi lit. c) tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że: stoi on na przeszkodzie temu, by sąd krajowy odmówił zasądzenia stałej kwoty, określonej w pierwszym z tych przepisów, lub ją ograniczył, na podstawie ogólnych zasad krajowego prawa prywatnego, w tym także w przypadku, gdy opóźnienia w płatnościach, które wystąpiły w ramach jednej i tej samej umowy, dotyczą w szczególności niskich, a nawet niższych od tej stałej kwoty kwot.

Dopuszczenie, aby sąd krajowy mógł odmówić zasądzenia stałej kwoty, o której mowa w art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7, lub ją ograniczyć, oznaczałoby umożliwienie mu odstąpienia od ciążącego na nim obowiązku zapewnienia pełnej skuteczności temu przepisowi, zgodnie z jego wykładnią dokonaną przez Trybunał w wyrokach z dnia 20 października 2022 r., BFF Finance Iberia (C-585/20 i z dnia 1 grudnia 2022 r., DOMUS-Software, C‑370/21).

Wyrok TSUE z dnia 4 maja 2023 r., C-78/22

Standard: 82993 (pełna treść orzeczenia)