Postanowienia określające główne świadczenia stron w umowie ubezpieczenia
Postanowienia określające główne świadczenia stron Nieuczciwe warunki w umowie ubezpieczenia
W odniesieniu do kwestii, czy warunek mieści się w zakresie głównego przedmiotu umowy ubezpieczenia, należy podnieść, po pierwsze, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału transakcja ubezpieczeniowa charakteryzuje się tym, iż ubezpieczyciel zobowiązuje się w zamian za uprzednią zapłatę składki do świadczenia ubezpieczonemu, w przypadku realizacji ryzyka ubezpieczeniowego, usługi uzgodnionej przy zawarciu umowy (wyroki: CPP, C-349/96; Skandia, C-240/99; Komisja/Grecja, C‑13/06).
Motyw dziewiętnasty dyrektywy 93/13 stanowi, że w takich umowach warunki, które jasno określają ryzyko ubezpieczeniowe lub zakreślają jego granice oraz określają odpowiedzialność ubezpieczyciela lub wyznaczają jej zakres, nie będą podlegały ocenie nieuczciwego charakteru, ponieważ takie ograniczenia brane są pod uwagę przy obliczaniu składki opłacanej przez konsumenta.
Badanie warunku umownego w celu ustalenia, czy jest on objęty pojęciem „głównego przedmiotu umowy” w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13, należy przeprowadzać w świetle charakteru, ogólnej systematyki i całości postanowień umowy, a także jej kontekstu prawnego i faktycznego (zob. podobnie wyrok Kásler i Káslerné Rábai, C-26/13).
Wyrok TSUE z dnia 23 kwietnia 2015 r., C-96/14
Standard: 82835 (pełna treść orzeczenia)
Głównym świadczeniem ubezpieczyciela jest spełnienie określonego świadczenia w razie zajścia przewidzianego umową ubezpieczenia wypadku, a nie ponoszenie ryzyka jego spełnienia określane też jako objęcie ochroną, udzielanie ochrony, czy jej sprawowanie. Ostatnio wymienione postacie określenia świadczenia głównego ubezpieczyciela nie mogą być uznane za rezultat prawidłowo dokonanej wykładni językowej art. 805 § 1 k.c.
W tej sytuacji nie jest wyłączana możliwość badania spornej klauzuli przez pryzmat przesłanek ustawowych wynikających z art. 385[1] § 1 zdanie pierwsze k.c.
Wyrok SN z dnia 12 marca 2015 r., I CSK 165/14
Standard: 82834 (pełna treść orzeczenia)
Postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia dotyczące określenia „sumy ubezpieczenia” i „odszkodowania”, a przede wszystkim „wartości pojazdu”, będącej podstawą i dla ustalenia sumy ubezpieczenia i dla ustalenia wysokości odszkodowania, określają główne świadczenia ubezpieczyciela (wypłata odszkodowania) i ubezpieczonego (zapłata składki).
Oczywiste jest, że z upływem czasu ulega obniżeniu pierwotna wartość pojazdu, a tym samym ulega zmniejszeniu zarówno suma ubezpieczenia (wyraźnie o tym stanowi § 1 pkt 5 ogólnych warunków ubezpieczenia), jak i wysokość odszkodowania, szczególnie przy utracie pojazdu. Pozwany ubezpieczyciel nie stosował innych reguł ustalenia wartości pojazdu przy zawieraniu umowy ubezpieczenia i określaniu sumy ubezpieczenia, a innych przy ustalaniu wysokości odszkodowania. Jedyny wyjątek, zresztą w pełni usprawiedliwiony, dotyczy ubezpieczenia samochodu nowego, którego wartość wynika z faktury zakupu i ten dokument jest podstawą ustalenia wartości pojazdu. Dopiero po dwóch miesiącach ubezpieczyciel uprawniony jest do zastosowania dla ustalenia wysokości odszkodowania, wartości według notowań określonych w katalogach. Jeżeli zatem pozwany ubezpieczyciel byłby uprawniony w ogólnych warunkach ubezpieczeń do stosowania odmiennych reguł ustalania wartości pojazdu przy zawieraniu umowy ubezpieczenia i przy ustalaniu wysokości odszkodowania i to reguł rażąco naruszających interesy ubezpieczonego, to takie postanowienie należałoby uznać za niedozwolone w świetle art. 385[1] § 1 k.c.
Nie można zakwestionować, aby odwołanie się w tych postanowieniach do wartości rynkowej pojazdów danej marki, typu i roku produkcji, przy uwzględnieniu – co do konkretnego pojazdu – jego wyposażenia, przebiegu i stanu technicznego (z wyjątkiem ubezpieczenia pojazdów nowych, co do których wartość przy ubezpieczeniu określa cena nabycia z faktury), było sprzeczne z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy ubezpieczonego. Przeciwnie, dla tak określonych reguł trudno znaleźć inną rozsądną i uzasadnioną alternatywę. Warunkiem jest jedynie to, aby te same reguły stosować przy zawieraniu umowy ubezpieczenia (dla określenia sumy ubezpieczenia) i przy ustalaniu wysokości szkody (dla celów odszkodowania).
Wyrok SN z dnia 9 października 2003 r., V CK 277/02
Standard: 36417 (pełna treść orzeczenia)