Wymóg prostego i zrozumiałego języka w umowie ubezpieczenia zawartej z konsumentem

Artykuł 3 ust. 1 i art. 4–6 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że w przypadku gdy warunek umowy ubezpieczenia dotyczący wyłączenia lub ograniczenia ochrony ubezpieczeniowej w odniesieniu do ubezpieczonego ryzyka, z którym to warunkiem dany konsument nie mógł się zapoznać przed zawarciem tej umowy, zostaje uznany przez sąd krajowy za nieuczciwy, sąd ten jest zobowiązany odstąpić od stosowania tego warunku, aby nie wywierał on wiążących skutków wobec tego konsumenta.

W świetle motywu dwudziestego dyrektywy 93/13 konsument powinien mieć zawsze możliwość zapoznania się przed zawarciem umowy ze wszystkimi warunkami tej umowy. Okoliczność, czy warunki te dotyczą głównego przedmiotu tej umowy, jest w tym względzie bez znaczenia. W rzeczywistości bowiem, aby konsument mógł zgodnie z celem realizowanym przez wspomniany wymóg przejrzystości podjąć świadomą decyzję, czy chce być związany warunkami sformułowanymi uprzednio przez przedsiębiorcę, musi on przed podjęciem takiej decyzji mieć możliwość zapoznania się z całą wspomnianą umową, ponieważ wszystkie jej warunki będą określać w szczególności prawa i obowiązki ciążące na konsumencie z tytułu tej umowy. Trybunał wyjaśnił już ponadto, że ów wymóg przejrzystości ma zastosowanie również wtedy, gdy warunek dotyczy głównego przedmiotu umowy (zob. podobnie wyrok z dnia 3 marca 2020 r., Gómez del Moral Guasch, C-125/18).

W celu dokonania oceny, czy warunki umowy, takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, powodują nierównowagę ze szkodą dla konsumenta, należy wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności, o których przedsiębiorca lub jego przedstawiciel mogli wiedzieć w chwili zawierania tej umowy i które mogły mieć wpływ na późniejsze wykonanie wspomnianej umowy. Sąd krajowy będzie musiał zatem ustalić, czy konsument otrzymał wszystkie informacje mogące mieć wpływ na zakres jego zobowiązań wynikających z tej umowy i pozwalające mu ocenić w szczególności konsekwencje wynikające z tej umowy.

W tym względzie okoliczność, że konsument nie mógł zapoznać się z warunkiem umowy przed zawarciem spornej umowy, stanowi istotny element oceny ewentualnego nieuczciwego charakteru tego warunku, ponieważ okoliczność ta mogłaby skłonić konsumenta do przyjęcia obowiązków, których inaczej by nie zaakceptował, i w konsekwencji mogłaby spowodować znaczącą nierównowagę pomiędzy wzajemnymi obowiązkami stron danej umowy.

Wyrok TSUE z dnia 20 kwietnia 2023 r., C-263/22

Standard: 82833 (pełna treść orzeczenia)

Nie można wykluczyć, iż nawet jeśli warunek jest sformułowany w sposób poprawny pod względem gramatycznym, co powinien zbadać sąd odsyłający, to zakres tego warunku może nie zostać zrozumiany przez konsumenta.

Do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy w świetle całokształtu istotnych okoliczności faktycznych, w tym reklamy i dostarczonych przez ubezpieczyciela na etapie negocjowania umowy ubezpieczenia informacji, a także ogólniej – całości stosunku umownego, właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o istnieniu różnicy pomiędzy pojęciem „całkowitej niezdolności do pracy” w rozumieniu umowy rozpatrywanej w sprawie w postępowaniu głównym a pojęciem „trwałej częściowej niezdolności do pracy” w rozumieniu krajowych przepisów z zakresu zabezpieczenia społecznego, ale także oszacować potencjalnie dla niego istotne konsekwencje ekonomiczne, jakie niosło dla niego ograniczenie gwarancji zawartej w polisie ubezpieczeniowej.

Istotna może być także okoliczność, że umowa rozpatrywana w sprawie w postępowaniu głównym mieści się w szerszych ramach umownych i jest związana z umowami kredytu. Nie można bowiem wymagać od konsumenta podczas zawierania umów powiązanych zachował tę samą ostrożność co do zakresu ryzyka ubezpieczeniowego pokrywanego przez tę umowę ubezpieczenia jak w przypadku, gdyby konsument zawarł w sposób odrębny wspomnianą umowę i umowy kredytu. 

Na wypadek gdyby sąd odsyłający doszedł do wniosku, że warunek taki jak rozpatrywany w sprawie w postępowaniu głównym nie jest objęty wyjątkiem przewidzianym w art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13, należy przypomnieć, że jeśli, na mocy art. 5 tej dyrektywy, brzmienie warunku umownego jest niejasne, wątpliwości należy interpretować na korzyść konsumenta.

Wyrok TSUE z dnia 23 kwietnia 2015 r., C-96/14

Standard: 82836 (pełna treść orzeczenia)