Kara umowna na wypadek odstąpienia od umowy z przyczyn leżących po stronie inwestora w związku z nieudzieleniem w terminie gwarancji (art. 649[1] § 1 k.c.)

Zobowiązanie inwestora do udzielenia wykonawcy gwarancji zapłaty ma charakter niepieniężny. Ztem zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy z przyczyn leżących po stronie inwestora w związku z nieudzieleniem w terminie gwarancji jest w świetle art. 483 § 1 k.c. dopuszczalne.

W przypadku udzielenia gwarancji zachowanie dłużnika (inwestora) polega od strony faktycznej na przedłożeniu wierzycielowi dokumentu potwierdzającego udzielenie gwarancji zapłaty, a od strony prawnej – nawiązania z gwarantem stosunku prawnego, w ramach którego gwarant zobowiązuje się do spełnienia pod pewnymi warunkami na rzecz beneficjenta gwarancji (wykonawcy) świadczenia określonego w gwarancji. Innym słowy, w takiej sytuacji zachowanie dłużnika (inwestora) nie polega na spełnieniu wobec wykonawcy świadczenia pieniężnego. Przedmiotem zobowiązania na linii wykonawca – inwestor nie jest przecież suma pieniężna, ale obowiązek polegający na nawiązaniu z gwarantem określonego stosunku prawnego, którego beneficjentem jest wykonawca. Dla oceny charakteru tego stosunku nie może mieć decydującego znaczenia, że między gwarantem a wykonawcą istnieje zobowiązanie o charakterze pieniężnym. Jest to bowiem odrębny i o innym charakterze stosunek prawny niż stosunek istniejący między wykonawcą a inwestorem na tle art. 649[3] § 1 k.c.

Co do omawianej kwestii w orzecznictwie Sądu Najwyższego można dostrzec rozbieżne poglądy. W postanowieniu z 14 stycznia 2012 r., II CSK 399/20, Sąd Najwyższy wskazał, że skoro „z takiej gwarancji wykonawca może zrealizować swoje roszczenie o wynagrodzenie za wykonane roboty budowlane, które jest roszczeniem pieniężnym, to skorelowany z takim uprawnieniem wykonawcy obowiązek inwestora udzielenia wykonawcy takiej gwarancji jest zobowiązaniem inwestora o charakterze pieniężnym. Tego rodzaju zabezpieczenie zapłaty wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane ma charakter pieniężny, gdyż na podstawie takiej gwarancji inwestor może domagać się zapłaty określonej sumy pieniężnej bezpośrednio od gwarantariusza”. Odmienne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w późniejszym wyroku z 23 marca 2017 r., V CSK 393/16, akceptując bez zastrzeżeń możliwość zastrzeżenia kary umownej za odstąpienia przez wykonawcę od umowy o roboty budowlane z powodu nieuzyskania od inwestora gwarancji zapłaty.

Wyrok SN z dnia 14 września 2023 r., II CSKP 2417/22

Standard: 82714 (pełna treść orzeczenia)