Badanie przez sąd z urzędu nieuczciwego warunku umowy w granicach przedmiotu rozpatrywanego sporu

Wykładni art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy dokonywać w ten sposób, że sąd krajowy, do którego konsument wniósł powództwo o stwierdzenie nieuczciwego charakteru niektórych warunków zamieszczonych w umowie, którą ów konsument zawarł z przedsiębiorcą, nie jest zobowiązany do zbadania z urzędu i w sposób indywidualny całości pozostałych warunków umowy – które nie zostały zaskarżone przez konsumenta – aby sprawdzić, czy mogą one zostać uznane za nieuczciwe, lecz musi zbadać wyłącznie te warunki, które są związane z przedmiotem sporu określonym przez strony, w wypadku gdy dysponuje niezbędnymi ku temu elementami stanu faktycznego i prawnego, uzupełnionymi w razie potrzeby przez środki dowodowe.

Wykładni art. 4 ust. 1 i art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy dokonywać w ten sposób, że choć prawdą jest, iż dla oceny nieuczciwego charakteru warunku umowy będącego podstawą roszczeń konsumenta należy uwzględnić wszystkie pozostałe warunki umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorcą i tym konsumentem, to owo uwzględnienie nie oznacza jako takie obowiązku zbadania z urzędu przez sąd krajowy rozpatrujący sprawę potencjalnie nieuczciwego charakteru wszystkich tych warunków.

Obowiązkowe badanie z urzędu, które sąd krajowy rozpatrujący sprawę jest zobowiązany przeprowadzić na mocy dyrektywy 93/13, przede wszystkim, ogranicza się, do warunków umowy, których nieuczciwy charakter można stwierdzić na podstawie elementów stanu prawnego i faktycznego zawartych w aktach sprawy, którymi dysponuje rzeczony sąd krajowy. Jeżeli bowiem nie ma on dostępu do wszystkich tych elementów, nie będzie w stanie przeprowadzić tego badania (zob. podobnie wyrok z dnia 13 września 2018 r., Profi Credit Polska, C-176/17).

Takie badanie powinno mieścić się w granicach przedmiotu sporu, rozumianych jako wynik roszczeń zgłaszanych przez stronę w świetle żądań i zarzutów podniesionych na ich poparcie.

Skuteczność ochrony, jaką rzeczony sąd krajowy na mocy wspomnianej dyrektywy powinien przyznać konsumentowi w ramach interwencji z urzędu, nie może być posunięta do pominięcia lub przekroczenia granic przedmiotu sporu określonych przez strony w ich roszczeniach, w świetle podniesionych przez nie zarzutów, wobec czego sąd krajowy nie jest zobowiązany do rozszerzenia sporu poza przedstawione mu żądania i zarzuty poprzez analizowanie w sposób indywidualny, w celu zbadania ich potencjalnie nieuczciwego charakteru, wszystkich pozostałych warunków umowy, której tylko niektóre warunki są przedmiotem wytoczonego przed nim powództwa.

Aby konsument mógł w pełni korzystać z ochrony przyznanej mu w dyrektywie 93/13, a także aby nie doszło do naruszenia skuteczności (effet utile) tej ochrony, sąd krajowy nie powinien dokonywać formalistycznej interpretacji podniesionych przed nim roszczeń, lecz przeciwnie, musi rozpatrzyć ich treść w świetle zarzutów podniesionych na ich poparcie.

Jeżeli elementy stanu prawnego i faktycznego zawarte w aktach przedłożonych sądowi krajowemu budzą poważne wątpliwości co do nieuczciwego charakteru pewnych warunków, które nie zostały wskazane przez konsumenta, lecz mają związek z przedmiotem sporu, przy czym nie jest możliwe dokonanie ostatecznej oceny tej kwestii, do sądu krajowego należy podjęcie, w razie potrzeby z urzędu, środków dowodowych w celu uzupełnienia akt, poprzez wezwanie stron, z poszanowaniem zasady kontradyktoryjności, do przedstawienia niezbędnych do tego wyjaśnień i dokumentów.

Wyrok TSUE z dnia 11 marca 2020 r., C-511/17

Standard: 82468 (pełna treść orzeczenia)

do sądu krajowego należy dokonanie z urzędu oceny nieuczciwego, w rozumieniu tego przepisu, charakteru warunku umowy zawartej pomiędzy konsumentem a sprzedawcą lub dostawcą, jeżeli sądowi temu znane są okoliczności faktyczne i prawne potrzebne w tym celu.

Wyrok TSUE z dnia 9 lipca 2015 r., C-348/14

Standard: 82484 (pełna treść orzeczenia)