Udział organizacji ochrony konsumentów w sprawach z zakresu ochrony konsumentów

Zgodnie z art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 państwa członkowskie mają obowiązek zapewnić, aby istniały stosowne i skuteczne środki mające na celu zapobieganie stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych z konsumentami. Z art. 7 ust. 2 tej dyrektywy wynika, że środki te obejmują możliwość wszczynania przez osoby lub organizacje mające uzasadniony interes w ochronie konsumentów postępowań sądowych mających na celu ustalenie, czy warunki umowne, opracowane z myślą o ich powszechnym wykorzystaniu, mają nieuczciwy charakter, i doprowadzenia w stosownym wypadku do ich zakazania (wyrok z dnia 27 lutego 2014 r., Pohotovosť, C-470/12).

Ani dyrektywa 93/13, ani następujące późniejsze dyrektywy uzupełniające regulacje w zakresie ochrony konsumentów nie zawierają przepisów regulujących rolę, jaką można lub należy powierzyć stowarzyszeniom ochrony konsumentów w ramach sporów indywidualnych z udziałem konsumenta. Zatem dyrektywa 93/13 nie reguluje kwestii, czy takie stowarzyszenia powinny mieć prawo dopuszczenia do takich sporów indywidualnych w charakterze interwenienta popierającego konsumentów (zob. podobnie wyrok z dnia 27 lutego 2014 r., Pohotovosť, C-470/12).

Wynika z tego, że w braku uregulowania unijnego odnośnie do możliwości interwencji stowarzyszeń ochrony konsumentów w sporach indywidualnych z udziałem konsumentów przyjęcie stosownych reguł w tym względzie należy, zgodnie z zasadą autonomii proceduralnej, do wewnętrznego porządku prawnego każdego państwa członkowskiego, pod warunkiem jednak, że nie będą one mniej korzystne niż reguły regulujące podobne sytuacje podlegające prawu krajowemu (zasada równoważności) i że nie uczynią wykonywania praw przyznanych w prawie Unii praktycznie niemożliwym lub nadmiernie utrudnionym (zasada skuteczności) (zob. podobnie wyrok z dnia 27 lutego 2014 r., Pohotovosť, C-470/12).

Zasadę równoważności należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie obowiązywaniu uregulowania krajowego, poddającego interwencje stowarzyszeń ochrony konsumentów w sporach objętych zakresem prawa Unii mniej korzystnym warunkom niż warunki mające zastosowanie do sporów z zakresu wyłącznie prawa wewnętrznego.

W świetle powyższego dyrektywę 93/13 w związku z zasadą równoważności należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, takiemu jak to rozpatrywane w postępowaniu głównym, które nie zezwala organizacji ochrony konsumentów na przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta, w interesie konsumenta, w postępowaniu w sprawie nakazu zapłaty dotyczącego indywidualnego konsumenta oraz na wniesienie sprzeciwu od takiego nakazu w braku zakwestionowania go przez danego konsumenta, w wypadku gdy to uregulowanie faktycznie poddaje interwencje stowarzyszeń ochrony konsumentów w sporach objętych zakresem prawa Unii mniej korzystnym warunkom niż warunki mające zastosowanie do sporów z zakresu wyłącznie prawa wewnętrznego, co powinien sprawdzić sąd odsyłający.

Wyrok TSUE z dnia 20 września 2018 r., C-448/17

Standard: 82415 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 państwa członkowskie mają obowiązek zapewnić, aby istniały stosowne i skuteczne środki mające na celu zapobieganie stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych z konsumentami (wyrok z dnia 26 kwietnia 2012 r. w sprawie C‑472/10 Invitel, pkt 35). W tym względzie z art. 7 ust. 2 tej dyrektywy wynika, że środki te obejmują możliwość wszczynania przez osoby lub organizacje mające uzasadniony interes w ochronie konsumentów postępowań sądowych mających na celu ustalenie, czy ogólne warunki umowne mają nieuczciwy charakter, i doprowadzenia w stosownym przypadku do ich zakazania (zob. wyrok z dnia 24 stycznia 2002 r. w sprawie C-372/99).

Z prewencyjnego charakteru i odstraszającego celu powództw o zaniechanie, jak również z okoliczności, że są one niezależne od wszelkich konkretnych sporów indywidualnych, wynika, iż powództwa te mogą być wytaczane nawet w sytuacji, gdy warunki umowne, których dotyczy żądanie zakazania, nie zostały jeszcze zastosowane w konkretnych umowach.

Ani dyrektywa 93/13, ani następujące późniejsze dyrektywy uzupełniające regulacje w zakresie ochrony konsumentów nie zawierają przepisów regulujących rolę, jaką można lub należy powierzyć stowarzyszeniom ochrony konsumentów w ramach sporów indywidualnych z udziałem konsumenta. Tym samym dyrektywa 93/13 nie reguluje kwestii, czy takie stowarzyszenia powinny mieć prawo bycia dopuszczanymi do takich sporów indywidualnych w charakterze interwenienta popierającego konsumentów.

Wynika z tego, że w braku uregulowania unijnego odnośnie do możliwości interwencji stowarzyszeń ochrony konsumentów w sporach indywidualnych z udziałem konsumentów przepisy takie należy ustalić zgodnie z zasadą autonomii proceduralnej w wewnętrznym porządku prawnym każdego państwa członkowskiego, pod warunkiem jednak, że nie będą one mniej korzystne niż przepisy regulujące podobne sytuacje podlegające prawu krajowemu (zasada równoważności) i że nie uczynią wykonywania praw przyznanych w prawie unijnym praktycznie niemożliwym lub nadmiernie utrudnionym (zasada skuteczności).

Odmowa dopuszczenia interwencji stowarzyszenia w postępowaniu z udziałem konsumenta pozostaje bez wpływu na przysługujące temu stowarzyszeniu prawo do skutecznego środka prawnego mającego na celu obronę jego praw jako stowarzyszenia tego typu, a zwłaszcza jego praw do wniesienia powództwa zbiorowego przyznanych mu w art. 7 ust. 2 dyrektywy 93/13.

Z powyższego wynika, że nie przewidując możliwości interwencji stowarzyszenia ochrony konsumentów w postępowaniu w przedmiocie egzekucji orzeczenia sądowego lub prawomocnego wyroku sądu polubownego, uregulowanie krajowe takie jak to, o którym mowa w postępowaniu głównym, nie narusza zasady skuteczności.

Uwzględniając całość powyższych rozważań, na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, że dyrektywę 93/13, a w szczególności jej art. 6 ust. 1, art. 7 ust. 1 i art. 8 w związku z art. 38 i 47 karty, należy interpretować w ten sposób, że nie stoi ona na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, na podstawie którego nie jest dopuszczalna interwencja stowarzyszenia ochrony konsumentów w celu poparcia konsumenta, przeciwko któremu wszczęte zostało postępowanie w przedmiocie egzekucji prawomocnego wyroku sądu polubownego.

Wyrok TSUE z dnia 27 lutego 2014 r., C-470/12

Standard: 82416 (pełna treść orzeczenia)