Kontrola nieuczciwych warunków umowy od nakazu zapłaty wydanego przez referendarza sądowego (art. 480[4] k.p.c.)

Dyrektywę Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich w związku z zasadą równoważności należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które mimo że przewiduje kontrolę nieuczciwego charakteru warunków zawartych w umowie zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem na etapie wydania nakazu zapłaty wobec konsumenta, to po pierwsze, nadaje urzędnikowi administracji sądu, niemającemu statusu sędziego, kompetencje do wydania tego nakazu zapłaty, a po drugie, ustanawia termin piętnastu dni na wniesienie sprzeciwu i wymaga, by sprzeciw był uzasadniony pod względem merytorycznym, w wypadku gdy taka kontrola z urzędu nie jest przewidziana na etapie wykonania danego nakazu, co powinien sprawdzić sąd odsyłający.

Ochrona skuteczności (effet utile) dyrektywy 93/13 stoi na przeszkodzie temu, by krajowa regulacja dopuszczała wydanie nakazu zapłaty, jeżeli konsumentowi w żadnym momencie postępowania nie przysługuje gwarancja, że sąd przeprowadzi kontrolę braku nieuczciwych warunków w danej umowie (zob. podobnie wyrok z dnia 18 lutego 2016 r., Finanmadrid EFC, C-49/14).

W związku z tym okoliczność, że uregulowanie krajowe nadaje kompetencje w zakresie wydawania nakazów zapłaty urzędnikowi niemającemu statusu sędziego nie może podważyć skuteczności (effet utile) dyrektywy 93/13, o ile sądowa kontrola braku nieuczciwego warunku w umowie zostanie przewidziana na etapie wykonania nakazu zapłaty lub w razie sprzeciwu od niego. Istnienie takiej kontroli na etapie sprzeciwu pozwala zachować skuteczność (effet utile) dyrektywy 93/13 tylko wtedy, gdy konsumenci nie są zniechęceni do wniesienia tegoż sprzeciwu.

Skuteczna ochrona praw wynikających z dyrektywy 93/13 może zostać zagwarantowana jedynie pod warunkiem, że krajowe prawo procesowe umożliwia w ramach postępowania w sprawie wydania nakazu zapłaty lub postępowania egzekucyjnego w przedmiocie nakazu zapłaty kontrolę przez sąd z urzędu potencjalnie nieuczciwych warunków danej umowy (zob. podobnie wyrok z dnia 18 lutego 2016 r., Finanmadrid EFC, C-49/14). Zatem, w sytuacji gdy na etapie wykonania nakazu zapłaty nie przewidziano jakiejkolwiek kontroli przez sąd z urzędu potencjalnie nieuczciwych warunków zawartych w danej umowie, należy uznać, że przepisy krajowe mogą zagrażać skuteczności ochrony zamierzonej przez dyrektywę 93/13, jeżeli przepisy te nie przewidują takiej kontroli na etapie wydawania nakazu zapłaty lub jeżeli taka kontrola przewidziana jest jedynie na etapie sprzeciwu wobec wydanego nakazu, o ile istnieje znaczne ryzyko, że dany konsument nie wniesie koniecznego sprzeciwu albo ze względu na to, że określony w tym celu termin jest bardzo krótki, albo z uwagi na koszt postępowania przed sądem w stosunku do kwoty kwestionowanego długu, albo też ze względu na to, że ustawodawstwo krajowe nie przewiduje obowiązku dostarczenia mu informacji niezbędnych do ustalenia przez niego zakresu swoich praw (zob. analogicznie wyroki: z dnia 14 czerwca 2012 r., Banco Español de Crédito, C-618/10; z dnia 18 lutego 2016 r., Finanmadrid EFC, C-49/14).

Wyrok TSUE z dnia 20 września 2018 r., C-448/17

Standard: 82410 (pełna treść orzeczenia)