Koszty procesu w sprawach wszczynanych na podstawie art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13

Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich w związku z zasadą skuteczności należy interpretować w ten sposób, że: nie stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, zgodnie z którym w braku podjęcia przez konsumenta w stosunku do przedsiębiorcy, z którym zawarł on umowę zawierającą nieuczciwy warunek, czynności poprzedzającej wytoczenie powództwa konsument ten powinien pokryć własne koszty związane z postępowaniem sądowym wszczętym przez niego przeciwko temu przedsiębiorcy w celu dochodzenia praw przyznanych mu przez dyrektywę 93/13, jeżeli rzeczony przedsiębiorca uznał roszczenie wspomnianego konsumenta przed złożeniem odpowiedzi na pozew, nawet jeśli stwierdzono nieuczciwy charakter tego warunku, z zastrzeżeniem, że właściwy sąd krajowy może wziąć pod uwagę istnienie utrwalonego orzecznictwa krajowego stwierdzającego nieuczciwy charakter analogicznych warunków oraz postawę tego przedsiębiorcy, by stwierdzić jego złą wiarę i stosownie do okoliczności obciążyć go tymi kosztami.

Wyrok TSUE z dnia 13 lipca 2023 r., C-35/22

Standard: 82321 (pełna treść orzeczenia)

Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, w świetle zasady skuteczności, należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwiają się one uregulowaniu krajowemu, na podstawie którego w ramach postępowania sądowego dotyczącego stwierdzenia nieuczciwego charakteru warunku umowy między przedsiębiorcą a konsumentem, w przypadku zaspokojenia roszczeń konsumenta na drodze pozasądowej, odnośny konsument powinien ponieść swoje koszty, z zastrzeżeniem, że sąd, przed którym toczy się postępowanie, zobowiązany jest do oceny kwestii istnienia złej wiary danego przedsiębiorcy i w odpowiednim przypadku do obciążenia owego przedsiębiorcy kosztami postępowania sądowego, do których poniesienia ów konsument został zmuszony w celu dochodzenia praw przyznanych mu przez dyrektywę 93/13.

Wyrok TSUE z dnia 22 września 2022 r., C-215/21

Standard: 82335 (pełna treść orzeczenia)

Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG odczytywane w świetle zasady skuteczności, należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które w ramach ustalania kosztów związanych z powództwem dotyczącym nieuczciwego charakteru warunku umownego:

- przewiduje ograniczenie wysokości wynagrodzenia adwokata podlegającego zwrotowi na rzecz konsumenta, który wygrał sprawę co do istoty, przez przedsiębiorcę obciążonego kosztami postępowania, pod warunkiem że ograniczenie to umożliwia konsumentowi uzyskanie z tego tytułu zwrotu kwoty rozsądnej i proporcjonalnej do kosztów, jakie obiektywnie musiał on ponieść, aby wytoczyć tego rodzaju powództwo.

- wartość przedmiotu sporu, stanowiąca podstawę ustalenia kosztów podlegających zwrotowi na rzecz konsumenta, który wygrał sprawę w ramach powództwa dotyczącego nieuczciwego charakteru warunku umownego, powinna zostać wskazana w pozwie lub w braku jej wskazania w pozwie ustalona na podstawie tego uregulowania bez możliwości jej zmiany w późniejszym czasie, pod warunkiem że sąd właściwy do ostatecznego ustalenia kosztów zachowa możliwość określenia wartości przedmiotu sporu w sposób realistyczny z punktu widzenia konsumenta, dzięki czemu zapewni on temu konsumentowi rzeczywiste prawo do uzyskania zwrotu kwoty rozsądnej i proporcjonalnej do kosztów, jakie obiektywnie musiał on ponieść w celu wytoczenia takiego powództwa.

Zasada skuteczności nie stoi zasadniczo na przeszkodzie temu, aby konsument ponosił pewne koszty sądowe, gdy wnosi powództwo o stwierdzenie nieuczciwego charakteru warunku umownego. Ponadto bezsporne jest, że wynagrodzenie adwokata stanowi co do zasady istotną część kosztów, jakie ponosi konsument w ramach postępowania sądowego (zob. podobnie wyrok z dnia 28 lipca 2016 r., United Video Properties, C-57/15). Wynika z tego, że sytuacja, w której konsument wygrywający sprawę nie uzyskał od strony przegrywającej zwrotu całego uiszczonego przezeń wynagrodzenia adwokata, generalnie nie jest sprzeczna z zasadą skuteczności.

Skoro  konsument wybrał adwokata, któremu powierzył swoją obronę, i uzgodnił z nim należne mu wynagrodzenie, to nie można wykluczyć, że koszty sądowe okażą się nadmierne ze względu na nadzwyczajną wysokość wynagrodzenia uzgodnionego między stroną wygrywającą a jej adwokatem. W tym kontekście Trybunał uznał, że uregulowanie przewidujące stawki ryczałtowe w odniesieniu do zwrotu wynagrodzenia adwokata mogłoby co do zasady być uzasadnione, pod warunkiem że zmierza do zapewnienia rozsądnego charakteru kosztów, jakie mają zostać zwrócone, z uwzględnieniem czynników takich jak przedmiot sporu, jego wartość lub praca, jaką należy wykonać w celu obrony danego prawa (zob. podobnie wyrok z dnia 28 lipca 2016 r., United Video Properties, C-57/15).

Koszty sądowe, których zwrot konsument wygrywający sprawę powinien być w stanie uzyskać od strony przegrywającej, muszą być wystarczająco wysokie w stosunku do całkowitego kosztu postępowania sądowego, aby nie wywierały one skutku zniechęcającego do korzystania przez tego konsumenta z ochrony prawnej przyznanej mu na mocy dyrektywy 93/13.

Do państw członkowskich należy zatem określenie – w sytuacji gdy w ramach swej autonomii proceduralnej wprowadzają one system zwrotu wynagrodzenia adwokata przewidujący ograniczenie co do kwoty, jaką powinien zapłacić przedsiębiorca obciążony kosztami – limitu umożliwiającego konsumentowi uzyskanie zwrotu poniesionych przezeń kosztów w kwocie rozsądnej i proporcjonalnej do kosztu postępowania sądowego w przedmiocie stwierdzenia nieuczciwego charakteru warunku umownego.

Wyrok TSUE z dnia 7 kwietnia 2022 r., C-385/20

Standard: 82358 (pełna treść orzeczenia)