Wymóg badania przez sąd z urzędu w trybie postępowania zaocznego nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich

Artykuł 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że – w sytuacji gdy sąd orzeka w drodze wyroku zaocznego w związku z niestawiennictwem konsumenta na rozprawie, na którą został wezwany – stoi on na przeszkodzie takiej wykładni przepisu krajowego, która uniemożliwia sądowi rozpoznającemu powództwo wniesione przez przedsiębiorcę przeciwko temu konsumentowi wchodzące w zakres stosowania tej dyrektywy, przeprowadzenie środków dowodowych niezbędnych do dokonania z urzędu oceny nieuczciwego charakteru warunków umownych, na których przedsiębiorca oparł swe roszczenie, w wypadku gdy sąd ten poweźmie wątpliwości co do nieuczciwości tych warunków w rozumieniu omawianej dyrektywy.

do sądów krajowych należy, przy uwzględnieniu wszystkich norm prawa krajowego i w oparciu o uznane w krajowym porządku prawnym metody wykładni, rozstrzygnięcie, czy oraz w jakim zakresie wykładni przepisu prawa krajowego takiego jak art. 339 kodeksu postępowania cywilnego można dokonać w zgodzie z dyrektywą 93/13, nie dokonując wykładni tego przepisu krajowego contra legem (zob. analogicznie wyrok z dnia 17 kwietnia 2018 r. Egenberger, C-414/16).

Trybunał orzekł ponadto, że wymóg dokonywania wykładni zgodnej obejmuje konieczność zmiany utrwalonego orzecznictwa przez sądy krajowe, jeżeli opiera się ono na interpretacji prawa krajowego, której nie da się pogodzić z celami dyrektywy (wyrok z dnia 17 kwietnia 2018 r., Egenberger, C-414/16).

W braku możliwości dokonania wykładni i zastosowania przepisów krajowych zgodnie z wymogami dyrektywy 93/13 sądy krajowe mają obowiązek zbadania z urzędu, czy postanowienia uzgodnione między stronami mają abuzywny charakter i w tym celu podjęcia niezbędnych środków dowodowych, nie stosując w razie potrzeby jakichkolwiek przepisów krajowych lub orzecznictwa, które są sprzeczne z takim badaniem (zob. podobnie wyrok z dnia 7 listopada 2019 r., Profi Credit Polska, C-419/18 i C-483/18

Wyrok TSUE z dnia 4 czerwca 2020 r., C-495/19

Standard: 82382 (pełna treść orzeczenia)

Dyrektywę Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że sąd krajowy orzekający zaocznie i posiadający uprawnienie, na podstawie krajowych norm proceduralnych, do zbadania z urzędu sprzeczności między warunkiem stanowiącym podstawę żądania i krajowymi zasadami porządku publicznego, ma obowiązek zbadania z urzędu, czy umowa zawierająca ten warunek należy do zakresu stosowania tej dyrektywy i – w danym wypadku – ewentualnie nieuczciwy charakter tego warunku.

W braku regulacji w prawie Unii, rodzaje postępowań mających na celu zapewnienie ochrony praw podmiotów, które wywodzą oni z prawa Unii, należą do wewnętrznego porządku prawnego państw członkowskich w oparciu o zasadę ich autonomii proceduralnej. Zasady postępowania nie mogą być jednak mniej korzystne niż w przypadku podobnych sytuacji regulowanych przepisami prawa krajowego (zasada równoważności) ani nie mogą być ukształtowane w taki sposób, że w praktyce korzystanie z przyznanych konsumentom uprawnień wynikających z prawa Unii stanie się niemożliwe lub nadmiernie utrudnione (zasada skuteczności) (zob. analogicznie wyrok z dnia 30 maja 2013 r., Asbeek Brusse i de Man Garabito, C-488/11).

Jeżeli sąd krajowy jest właściwy, zgodnie z krajowymi przepisami proceduralnymi, do zbadania z urzędu sprzeczności żądania z krajowymi zasadami porządku publicznego, powinien on również wykonywać to uprawnienie w celu oceny z urzędu, w świetle kryteriów ustanowionych przez dyrektywę 93/13, czy sporny warunek umowny, na którym opiera się żądanie, jak również umowa, która go zawiera, wchodzą w zakres stosowania tej dyrektywy i w danym wypadku czy warunek ten jest nieuczciwy (zob. analogicznie wyrok z dnia 30 maja 2013 r., Asbeek Brusse i de Man Garabito, C-488/11).

W ramach zadań ciążących na sądzie krajowym zgodnie z przepisami dyrektywy 93/13 jest on obowiązany do zbadania z urzędu, czy dane warunki umowne mają charakter nieuczciwy, i dokonawszy takiego badania, do zniwelowania braku równowagi między konsumentem a przedsiębiorcą (zob. podobnie wyroki: z dnia 26 października 2006 r., Mostaza Claro, C-168/05; z dnia 21 lutego 2013 r., Banif Plus Bank, C-472/11). Obowiązek ten niesie ze sobą również obowiązek sądu krajowego do zbadania, czy umowa zawierająca klauzulę służącą jako podstawa żądania wchodzi w zakres zastosowania tej dyrektywy (zob. podobnie wyrok z dnia 9 listopada 2010 r., VB Pénzügyi Lízing, C‑137/08 i analogicznie z dnia 4 czerwca 2015 r., Faber, C-497/13). Ocena z urzędu, czy klauzula znajdująca się w analizowanej umowie ma nieuczciwy charakter, w istocie nieuchronnie wymaga, aby sędzia ten wcześniej zbadał, czy umowa ta wchodzi w zakres niniejszej dyrektywy.

Wyrok TSUE z dnia 17 maja 2018 r., C-147/16

Standard: 82181 (pełna treść orzeczenia)