Przedmiotowy zakres przedmiotem żądań sporu zbiorowego; zasada jednorodności sporu zbiorowego (art. 1 u.z.r.s.z.)

Przepisy ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych nie normują i tym samym nie rozstrzygają zagadnienia legalności części żądań. Skoro jednym z celów ustawy jest sformalizowanie rozwiązywania problemów na linii pracownicy - pracodawca w celu zachowania spokoju społecznego, to w sytuacji, gdy choćby jedno z żądań zgłoszonych przez związek zawodowy mieści się w kategorii sporu zbiorowego, tym samym spór zbiorowy pod względem prawnym istnieje.

Nawet wówczas, gdy istnieją wątpliwości odnośnie do niektórych ze zgłoszonych przez stronę społeczną postulatów („żądań”) dotyczące dopuszczalności ich procedowania w ramach sporu zbiorowego, względnie gdy niektóre z takich postulatów („żądań”) ewidentnie wykraczają poza zakres przedmiotowy sporu zbiorowego, to jeżeli choćby jeden z postulatów („żądań”) zgłoszonych przez związek zawodowy mieści się w kategorii sporu zbiorowego, to tym samym spór zbiorowy pod względem prawnym istnieje, a pracodawca ma obowiązek przystąpić do rokowań.

Powyższy pogląd znajduje oparcie np. w art. 7 ust. 1 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, który stanowi, że spór zbiorowy istnieje od dnia wystąpienia przez podmiot reprezentujący interesy pracownicze do pracodawcy z żądaniami w sprawach wskazanych w art. 1, jeżeli pracodawca nie uwzględni wszystkich żądań w terminie określonym w wystąpieniu, nie krótszym niż 3 dni. Z treści tego przepisu wynika, że nieuwzględnienie choćby jednego – legalnego - żądania powoduje, iż spór zostaje wszczęty. Nie ma tutaj bowiem zastrzeżenia, że zgłoszenie choćby jednego >>nielegalnego<< żądania sprawia, iż sporu nie ma. Z tego też względu, jeżeli wśród wielu żądań znajduje się także choćby jedno żądanie pozaustawowe (niezgodne z ustawą), to spór istnieje. Zdaniem cytowanego autora, należy stosować w tym zakresie wykładnię celowościową, która po wejściu Polski do Unii Europejskiej korzysta z pierwszeństwa interpretacyjnego w stosunku do innych wykładni, w tym w szczególności do wykładni językowej. Celem ustawodawcy z pewnością było unikanie akcji protestacyjnych załogi kończących się strajkiem.

Autor przypomniał, że na problem częściowej nielegalności żądań w sporze zbiorowym uwagę zwrócił również Sąd Najwyższy, który stwierdził, iż strajk może być nielegalny w różnym stopniu, w zależności od zakresu i wagi naruszenia przepisów ustawy, a stopień nielegalności strajku (naruszenia przepisów ustawy) ma istotny wpływ na odpowiedzialność za jego zorganizowanie, kierowanie akcją strajkową lub udział w strajku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2007 r., I PK 209/06, MPP 2007 nr 8, s. 412). Konkludując J. Żołyński wyraził pogląd, że spór może być w części nielegalny. Należy podnosić zarzuty dotyczące niezgodności z ustawą niektórych żądań i ujawniać to w dokumentacji ze spotkań. Może mieć to istotne znaczenie w przypadku strajku, a także w sytuacji, gdy w referendum strajkowym przedmiot nieobjęty sporem zostanie przez związek zawodowy maksymalnie wyeksponowany. W takich okolicznościach strajk może być uznany za nielegalny. Rozmowy ze związkiem zawodowym wszczynającym spór co do zasady należy jednak prowadzić (J. Żołyński, Ustawa …, s. 28-29). Dalej cytowany autor wskazał, że „ratio legis tego rozwiązania [obowiązku prowadzenia rokowań] jest stworzenie mechanizmu prawnego zapobiegającego eskalacji konfliktu w czasie. Pracodawca może jedynie odmówić prowadzenia rokowań w sytuacji, gdy żądania nie mieszczą się w przedmiocie sporu zbiorowego lub zostały zgłoszone przez podmiot niebędący związkiem zawodowym.” (J. Żołyński, Ustawa …, s. 57-58).

Podobne stanowisko zajął również H. L., zauważając, że niejasności legislacyjnych nie powinno się wykorzystywać do osłabienia pozycji pracowników” oraz „objęcie sporów zbiorowych o prawa systemem rozwiązywania przewidzianym ustawą sprzyja pokojowi społecznemu w środowiskach pracy (H. Lewandowski, Ustawa …, komentarz do art. 1 pkt 5), a także A. Tomanek, który stwierdził, że jeżeli zgłoszenie sporu mieści się przynajmniej częściowo w zakresie przedmiotowym ustawy, to pracodawca jest obowiązany podjąć rokowania (A. Tomanek [w:] K.W. Baran (red.), Komentarz do ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, [w:] Zbiorowe prawo zatrudnienia. Komentarz, WKP 2019, komentarz do art. 8 pkt 2, s. 422). Rokowania te powinny być przy tym prowadzone w dobrej wierze (B. Cudowski, Model rozwiązywania sporów zbiorowych [w:] G. Goździewicz (red.), Zbiorowe prawo pracy w społecznej gospodarce rynkowej, Toruń 2000, s. 245–246, A.M. Świątkowski [w:] J. Wratny (red.), K. Walczak (red.), Zbiorowe prawo pracy. Komentarz, Warszawa 2009, komentarz do art. 8 nb. 4).

Wyrok SN z dnia 16 marca 2022 r., II PSKP 47/21

Standard: 81923 (pełna treść orzeczenia)