Jurysdykcja oparta na doktrynie forum non conveniens

Zastosowanie teorii forum non conveniens, która pozostawia sądowi, do którego sprawa została wniesiona, szeroki zakres swobodnej oceny kwestii, czy sąd zagraniczny jest bardziej odpowiedni dla orzekania co do istoty sporu, mogłoby mieć wpływ na przewidywalność zasad jurysdykcyjnych ustanowionych przez konwencję brukselską, a w szczególności zasady zawartej w art. 2 i w rezultacie, na zasadę bezpieczeństwa prawnego będącą podstawą tej konwencji.

Konwencja brukselska stoi na przeszkodzie temu, aby sąd umawiającego się państwa wyłączył jurysdykcję wynikającą z art. 2 tej konwencji na tej podstawie, że sąd innego państwa niebędącego stroną konwencji jest bardziej odpowiedni dla rozpoznania sporu, nawet jeżeli nie może być brana pod uwagę jurysdykcja sądu innego umawiającego się państwa lub nawet jeżeli w sporze nie występuje żaden łącznik z innym umawiającym się państwem.

Art. 2 konwencji brukselskiej [art. 4 rozp. 1215/2012) ma charakter wiążący i z samego jego brzmienia wynika, że od podstawowej zasady w nim wyrażonej można odstąpić jedynie w przypadkach przewidzianych wyraźnie w konwencji (zob. w przedmiocie obowiązkowego charakteru systemu jurysdykcji ustanowionego przez konwencję brukselską wyroki z dnia 9 grudnia 2003 r. w sprawie C-116/02 Gasser, Rec. str. I‑0000, pkt 72 i z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie C-159/02 Turner, Rec. str. I‑0000, pkt 24). Nie ulega wątpliwości, że wyjątek oparty na teorii forum non conveniens nie został przewidziany przez autorów konwencji,

Poszanowanie zasady bezpieczeństwa prawnego, które stanowi jeden z celów konwencji brukselskiej nie byłoby w pełni zagwarantowane, gdyby należało zezwolić sądowi mającemu jurysdykcję na podstawie niniejszej konwencji na zastosowanie wyjątku opartego na doktrynie forum non conveniens.

Zasada bezpieczeństwa prawnego wymaga w szczególności, aby zasady jurysdykcyjne stanowiące wyjątek od ogólnej zasady zawartej w art. 2 konwencji brukselskiej były interpretowane w taki sposób, aby normalnie poinformowany pozwany mógł rozsądnie przewidzieć, przed który sąd, poza sądem państwa jego miejsca zamieszkania, może być pozwany.

Ochrona prawna osób zamieszkałych we Wspólnocie byłaby również zagrożona. Z jednej strony, pozwany, któremu na ogół wygodniej jest bronić się przed sądami jego miejsca zamieszkania, nie byłby w stanie w okolicznościach takich jak w sprawie przed sądem krajowym rozsądnie przewidzieć, przed który sąd może być pozwany. Z drugiej strony, w przypadku podniesienia zarzutu, że sąd zagraniczny byłby bardziej odpowiedni dla rozpoznania sporu, powód musiałby udowodnić, że przed sądem zagranicznym nie będzie w stanie uzyskać ochrony swoich praw, a w razie gdyby sąd, przed który wniesiono sprawę, zdecydował się uwzględnić zarzut, udowodnić, że sąd zagraniczny nie ma jednak jurysdykcji dla rozpoznania sporu albo że powód nie ma w rzeczywistości możliwości rzetelnego procesu przed tym sądem, niezależnie od tego, że wniesienie nowej skargi do sądu innego państwa pociąga za sobą koszty i przedłuża postępowanie.

Dopuszczalność stosowania wyjątku opartego na doktrynie forum non conveniens w ramach konwencji brukselskiej spowodowałaby ryzyko naruszenia jednolitego stosowania zasad jurysdykcyjnych w niej zawartych, ponieważ wyjątek ten jest uznawany jedynie przez ograniczoną liczbę umawiających się państw, podczas gdy celem konwencji brukselskiej jest właśnie ustanowienie wspólnych zasad i wyłączenie niewspółmiernych zasad krajowych.

Wyrok TSUE z dnia 1 marca 2005 r., C-281/02

Standard: 81754 (pełna treść orzeczenia)