Sprawy spadkowe podlegającymi regulacji rozporządzenia nr 650/2012

Sprawami spadkowymi podlegającymi regulacji tego rozporządzenia są między innymi sprawy wynikające z ochrony osób najbliższych spadkodawcy, w tym sprawy dotyczące zachowku (art. 23 pkt. 2 lit h rozporządzenia nr 650/2012; tak m.in. Komentarz do art. 23 tego rozporządzenia pod red. dr hab. Konrada Osajdy System Informacji Prawnej Legalis ).

Regulacja unijna zastępuje normy jurysdykcyjne zawarte w ustawie Kodeks postępowania cywilnego a także normy kolizyjne zawarte w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe oraz w łączących Polskę z innymi państwami niektórych umowach międzynarodowych stosownie do art. 75 rozporządzenia spadkowego.

Rozporządzenie to nie znajdzie jednak zastosowania w niniejszej sprawie, gdyż zgodnie z art. 83 ust. 1, stosuje się je do dziedziczenia po osobach zmarłych w dniu lub po dniu 17 sierpnia 2015 r.

Powyższe oznacza, że data 17 sierpnia 2015 r. wyznacza jednoznaczną granicę kompetencji jurysdykcyjnych w szeroko rozumianych sprawach spadkowych. Jeżeli spadkodawca zmarł przed tym dniem, sąd polski będzie ustalał swą jurysdykcję w sprawie spadkowej na podstawie kodeksu postępowania cywilnego, a prawo właściwe na podstawie ustawy– Prawo prywatne międzynarodowe albo w oparciu o mającą pierwszeństwo przed tymi aktami odpowiednią umowę międzynarodową dwustronną. Jeżeli zaś spadkodawca zmarł w dniu 17 sierpnia 2015 r. lub później, sąd polski ustala jurysdykcję i prawo właściwe już na podstawie rozporządzenia spadkowego albo mającej pierwszeństwo przed rozporządzeniem umowy międzynarodowej z zastrzeżeniem art. 75 ust. 2 rozporządzenia spadkowego (tak. m.in. A. Wysocka-Bar, Jurysdykcja krajowa sądów polskich a kolizyjna jednolitość spadku, Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego, vol. XIV, A.D. MMXVI, s. 91; por. też cyt. za autorką K. Weitz, Jurysdykcja krajowa w sprawach spadkowych w świetle rozporządzenia spadkowego [w:] M. Pazdan, J. Górecki (red.), Nowe europejskie prawo spadkowe, Warszawa 2015, s. 41-42).

Na szerokie rozumienie pojęcia dziedziczenia, jako przesłanki negatywnej, w rozumieniu art. 1 ust. 2 punkt f rozporządzenia nr 1215/2012, poza wypowiedzianymi nauki, wskazuje kontekst systemowy i dokonywana w nim analiza porównawcza. Zgodnie z art. 1 ust. 1 rozporządzenia spadkowego stosuje się je do „dziedziczenia majątku po osobach zmarłych”, a zatem verba legis w sprawach, do których nie stosuje się rozporządzenia nr 1215/2012. Z kolei normy zawarte w rozdziale II rozporządzenia spadkowego zatytułowanego (...) posługują się określeniem „spraw dotyczących spadku” (art. 4 rozporządzenia spadkowego) lub „sprawy spadkowej” (art. 6 lit. a rozporządzenia spadkowego). Tymczasem w zawartym w art. 3 rozporządzenia spadkowego słowniczku nie ma definicji „spraw dotyczących spadku”, lecz jest mowa o „dziedziczeniu”. Analizując inne wersje językowe rozporządzenia – a mianowicie angielską i francuską – zwrócono uwagę, że w art. 3 zdefiniowano to pojęcie, które występuje w art. 4, 5, 10 i 11 przez sformułowanie „ succession” – dziedziczenie (identycznym sformułowaniem dla określenia spraw spadkowych posłużono się w art. 1 ust. 2 lit. f rozporządzenia nr 1215/2012). Przyjęto zatem, iż przez „sprawy dotyczące spadku” rozumieć należy sprawy dotyczące „dziedziczenia”, zdefiniowanego w art. 3 lit. a rozporządzenia spadkowego (tak też A. Wysocka-Bar, op.cit, s. 90). Jeżeli nałożyć na to przedstawioną wcześniej interpretację sprawy spadkowej w rozumieniu art. 23 pkt. 2 lit h, pod którą należy rozumieć sprawy dotyczące zachowku, otrzymany wynik wnioskowania inferencyjnego przebiega według schematu: skoro sprawa o zachowek mieści się w kategorii sprawy spadkowej, to tym samym należy do kategorii spraw o „dziedziczenie majątku po osobach zmarłych” ( zakres regulacji zgodnie z art. 1 ust. 1 rozporządzenia spadkowego).

Skutek tego rozumowania jest zgodny z definicją legalną „dziedziczenia” zawartą w art. 3 ust. 1 lit. a rozporządzenia spadkowego, która nakazuje przez nie rozumieć wszystkie formy przejścia składników majątku, praw i obowiązków na skutek śmierci, czy to na podstawie dobrowolnego rozrządzenia na wypadek śmierci, czy to w drodze dziedziczenia ustawowego.

Postanowienie SO w Gdańsku z dnia 27 marca 2017 r., XVI Cz 249/17

Standard: 81713 (pełna treść orzeczenia)